معبر پنجاب، این پنجاب چنانکه از مواضع مختلفۀ این کتاب (تاریخ جهانگشای تألیف علاءالدین عطاملک بن بهاءالدین محمد جوینی) معلوم میشود معبری بوده است از جیحون در حدود بلخ و ترمد و نام این موضع مکرّر در تضاعیف این کتاب برده شده است از جمله در ج 1 ص 113 و ج 2ص 111، و ورق 93 ب و ابن الاثیر گوید (ج 12 ص 241) : ’لماملک الکفّار سمرقند عمد جنگزخان لعنه اﷲ و سیر عشرین الف فارس و قال لهم اطلبوا خوارزم شاه این کان ولو تعلّق بالسّماء... فلّما امرهم جنگزخان بالمسیر سارواو قصدوا موضعاً (من جیحون) یسمی فنج آب و معناه خمس میاه فوصلوا الیه فلم یجدوا هناک سفینه الخ’. و در جهان نامه که کتابی است در معرفت بلدان مؤلف در سنۀ 665 هجری قمری و نام مصنّف آن درست معلوم نیست گوید (نسخۀ پاریس ورق 191) : ’جیحون خوارزم... منبع این جیحون از بلاد وخان باشد از کوههای تبت و بر حدود بدخشان بگذرد پس بحدود ختلان و وخش پنج آب دیگر بزرگ بدوپیوندد و آن موضع را پنج آب خوانند و از سوی قبادیان همچنین آبها بدو پیوندد و بحدود بلخ بگذرد و به ترمد آید آنگاه به کالف آنگاه به وم آنگاه به آمو تا به خوارزم رسد آنگاه به بحریۀ جند و خوارزم ریزد. (ازحواشی علامۀ قزوینی بر ج 2 جهانگشای جوینی ص 108)
