ج، مطالب. بازجست. مقصد. مسئله ازعلم. (از اقرب الموارد). جای طلب. (غیاث) (آنندراج). مقصد. مراد. مقصود. منظور. جستار. مطلوب. مسئله. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). محل و موضع طلب. پرسش وسؤال و درخواست و خواهش و عرضداشت و آرزو و مراد ومقصود و استدعا و مقصد. (ناظم الاطباء) : که مطلب بهر دوزخ بردن ماست تعذر چند باید آوریدن. ناصرخسرو. مراد و مطلب دنیا و آخرت نبرد مگر کسی که جوانمرد باشد و بسام. سعدی. گر او درخور مطلب خویش خواست جوانمردی آل حاتم کجاست. سعدی. همیشه دولت و بختت رفیق باد و قرین مراد و مطلب دنیا و آخرت حاصل. سعدی. به مطلب میرسد جویای کام آهسته آهسته ز دریا میکشد صیاد دام آهسته آهسته. صائب. - هم مطلب، هم مقصد و هم آرزو و حریف و رقیب. (ناظم الاطباء). ، سعی و کوشش. (ناظم الاطباء) ، (اصطلاح فلسفی) اساس پرسش که در مقام تعریف و بررسی حال و حقایق اشیاء بکار برده می شود و آن را پاسخی باید مشهور و اغلب اهل معقول شش قسم میدانند بدین طریق که گویند: مطالب دو صنف باشند اصول و فروع اول آن است که اقتصار بر آن کافی بود در اکثر از مواضع و آن سه مطلب است که هر یکی منقسم شوند بدو قسم و به این اعتبار شش بود. 1- مطلب ’ما’ و آن طلب معنی اسم را بود مثال ’عنقا چیست’ و یا حقیقت و ماهیت. مثال ’حرکت چیست’. 2- مطلب ’هل’ و آن بر دو قسم بودیا بسیط بود یا مرکب. بسیط طلب وجود موضوع را بود مثال ’فرشته هست’ و مرکب، طلب وجود محمول بود موضوع را. مثال ’فرشته ناطق است’ که وجود رابطه باشد. 3- مطلب ’لم’ و آن یا بحسب اقوال یا بحسب نفس امور و اول علت وجود تصدیق را بود در ذهن مثال ’چرا عالم را علتی است’ و دوم طلب آن علت را در خارج مثال ’چرا مغناطیس جذب آهن کند’. و صنف دوم از مطالب که فروع است به عدد بسیار بود و مشهورترین شش بود. 1- مطلب ای. 2- مطلب کیف. 3- مطلب کم. 4- مطلب این. 5- مطلب متی. 6- مطلب من و تمام آنها باز گشت به مطلب هل مرکبه کند... (از فرهنگ علوم عقلی دکتر سجادی). مطلب ای یا مطلب ای ّ یکی از چند مطلب است که بدانها از ماهیت شی ٔ و یا از خواص آن پرسش شود و آن مطلب ها یکی ’مطلب ما حقیقیه’ است که بدان از ماهیت چیزی سؤال شود چنانکه گویند ’ماهو الانسان’ که جواب آن ’حیوان ناطق’ است و دیگر ’مطلب ماشارحه’ که آنچه در جواب آن آید ماهیت نیست بلکه شرح اسم است چنانکه پرسند ’ماالهندباء’ و جواب آن باشد که گیاهی است. و دیگر مطلب ’هل بسیطه’ است که بدان از وجود چیزی سؤال شود چنانکه پرسند ’هل الانسان موجود’ و دیگر مطلب ’هل مرکبه’ که بدان از اثبات چیزی برای چیزی پرسند چنانکه پرسند ’هل الانسان ناطق’ و دیگر مطلب ’لم’ (برای چه) است و آن نیز دو قسم بود ’لم ثبوتی’ چون ’لم کان العالم حادثاً’ که بدان علت حدوث پرسش می شود و دیگر ’لم اثباتی’ ’لم کان المغناطیس یجذب’ که بدان از علت و اثبات خواص چیزی پرسش شود. بعضی بر این مطلب ها مطلب های ’ای ’’این’، ’کیف’، ’کم’ و ’متی’ را نیز افزوده اند... و با مطلب ’ای’ از فصل چیزی پرسش میشود چنانکه در علم منطق بحث شده است و فصل آن است که در جواب ’ای شی ٔ هو فی ذاته’ آید... (از شرح مشکلات دیوان انوری، دکتر شهیدی ص 505)
