محمد بن ابراهیم بن جعفر کاتب نعمانی، مکنی به ابوعبدالله از ثقات مشایخ حدیث امامیۀ قرن چهارم هجری و عظیم القدر و رفیعالمنزله و کثیرالروایه و از تلامذۀ محمد بن یعقوب کلینی بود و از آن شیخ جلیل و محمد بن عبدالله حمیری و علی بن حسین مسعودی و بعضی از اجلاّی دیگر روایت کرد و در کلمات اهل فن به عالم ربانی موصوف و به نعمانی و ابن ابی زینب یا ابن زینب معروف است و جد مادری وزیر مغربی بود، و فاطمه مادر وزیر مذکور نعمانی بوده است. از تألیفات اوست: 1- تفسیر قرآن مجید که به تفسیر نعمانی معروف است. 2- جامعالاخبار. 3- الرد علی الاسمعیلیه. 4- کتاب الغیبه که در غیبت حضرت ولی عصر عجل الله فرجه و به غیبت نعمانی معروف است و در ایران چاپ شده است. 5- کتاب الفرائض. 6- نثراللئالی، و سید مرتضی در رسالۀ ناسخ و منسوخ و محکم و متشابه خود که در ایران چاپ شده از تفسیر مذکور نقل کرده است و بنقل معتمد در بحارالانوار مجلسی نیز از آن نقل میکند و ظاهر بعضی آنکه این تفسیر نعمانی فقط در تفسیر ناسخ و منسوخ آیات قرآنی است نه تمام قرآن و مخفی نماند که نعمانی به شهر نعمان نامی بین واسط و بغداد و یا بدیهی نعمان نام از مصر منسوب است و اخیراً ببغداد و سپس بشام رفت وهم در آنجا وفات یافت و سال آن معلوم نیست. (ریحانهالادب ج 3 ص 344 و ج 5 ص 226). و نیز رجوع شود به امل الاّمل و روضات الجنات (ص 555) و مستدرک الوسائل (ص 525) و هدیهالاحباب (ص 46)
