محمد بن محمد بن علی بن یوسف یا محمد بن محمد بن محمد بن محمد بن علی بن یوسف شافعی جزری دمشقی، ملقب به شمس الدین و مکنی به ابوالخیر و معروف به ابن جزری عالم فاضل، محدث، مورخ و از مشاهیر سدۀ نهم است، وی به سیزده سالگی قرآن مجید را حفظ کرد، و پس از آنکه مقداری از وقت خود را صرف تحصیل حدیث کرد چیزی هم به مطالعه و قرائت قراآت مختلف پرداخته و هفت قسم از آنها را خوب فراگرفته و در 19سالگی به قاهره رفت و در سیزده قسم قرائت مهارت یافته پس به دمشق برگشته و فقه و حدیث خوانده و سپس برای خواندن بلاغت و اصول فقه بار دیگر به قاهره رفته است و از عده ای از مشایخ اجازۀ فتوی تحصیل کرده و به سال 793 هجری قمری به قضاء دمشق منصوب و به سال 798 از طرف سلطان بایزید به مدرسی سمرقند نامزد گردید، وی در آنجا با سید شریف جرجانی ملاقات و سرانجام به شهرهائی مسافرتها کرد تادر آخر متصدی قضاء شیراز شد و به سال 833 یا 834 هجری قمری در همان شهر درگذشت و در مدرسه ای که خود بنا کرده بود به خاک سپرده شد، از او است: 1- التاریخ، 2-التمهید فی التجوید، 3- الحصن الحصین من کلام سیدالمرسلین و آن کتابی است حاوی ادعیه و اوراد و اذکار وارده در احادیث و آثار که به سال 791 از تألیف آن فارغ شده و در قاهره چاپ شده است، خود شرحی بر این کتاب نوشته و آن را مفتاح الحصن نام کرده و نیز آن را تلخیص نموده و عده الحصن نام کرده است و به سال 831 نیز شرحی بر مشکلات کتاب الحصن نوشته است، 4- الدره المضیئه فی قرائات الائمه الثلثه المرضیه این تکملۀ قصیدۀ شاطبیه و بهمان وزن و قافیت و 241 بیت است و درقاهره چاپ شده، 5- ذات الشفاء فی سیره النبی و الخلفاء، 6- ذیل مرآت الزمان سبط ابن جوزی، 7- الزهر الفائح فی ذکر من تنزه عن الذنوب و القبائح که در قاهره چاپ شده، 8- شرح الحصن که بدان اشاره شد، 9- طیبات النشر فی القراآت العشر که منظومه ای است هزار بیتی ودر قاهره به چاپ رسیده است، 10- عده الحصن که بدان اشاره رفت، 11- عقد اللئالی فی الاحادیث المسلسله العوالی، 12- کفایه الالمعی فی آیه یا ارض ابلعی، 13- مفتاح الحصن که بدان اشاره شد، 14- المقدمه الجزریه فی التجوید که در مصر و تبریز چاپ شده، 15- منظومه ای در هیئت، 16- النشر فی القراآت العشر و ظاهراً همان کتاب طیبات است، 17- الهدایه الی معالم الروایه، 18- هدایه المهره فی زیاده العشره، بعضی از ارباب تراجم نام پدر وی را ابراهیم نوشته اند و در قاموس الاعلام ترکی تاریخ وفاتش 733 هجری قمری ضبط شده و این اشتباه یاناشی از سهو و خطای کاتب و یا چاپخانه است بلی محمد بن ابراهیم جزری از جملۀ مورخین است، رجوع به هدیه الاحباب ص 119 و کنی و القاب قمی ج 2 ص 130 و قاموس الاعلام ج 3 ص 1702 و ریحانه الادب ج 1 ص 265 و ابن جزری شود
