جدول جو
جدول جو

معنی علامه دوانی

علامه دوانی
(عَلْ لا مَ دَ)
نام او بصورتهای مختلف ابن اسعد، ابن سعد، سعدالدین اسعد کازرونی دوانی صدیقی، آمده است. ولی شهرت وی همه جا به علامه دوانی است. نسب او به ابوبکر خلیفه میرسد و از احفاد محمد بن ابوبکر است. وی حکیمی بود کامل و متکلم و محقق و شاعر و منطقی که در تمام علوم متداول زمان خود خصوصاًدر عقلیات وارد و مرجع استفادۀ افاضل روم و خراسان و ترکستان بود. وی در عهد سلطان ابوسعید تیموری مدتی قضاوت فارس را به عهده داشت. وی در ابتدا شافعی مذهب بوده و عاقبت به شیعه گرویده است. وفات او را به اختلاف بین سالهای 902 و 928 هجری قمری ذکر کرده اند که 907 یا 908 به یقین نزدیک تر است. تألیفات وی را از صد متجاوز دانسته اند که برخی از آنها بدینقرار است: 1- اثبات الواجب الجدید. 2- اثبات الواجب القدیم، که آن را بنام سلطان محمد فاتح (متوفی در 886) تألیف کرده است. 3- اخلاق جلالی، که نام آن لوامع الاشراف فی مکارم الاخلاق است. 4- استکاکات الحروف و طبایعها و اعدادها و ما یتعلق باعداد الحروف من المسائل الموسومه ’ارثماطیقی’. 5- افعال العباد، که در سال 1315 هجری قمری در ضمن مجموعه ای بنام کلمات المحققین چاپ شده است. 6- افعال اﷲ تعالی. 7- انموذج العلوم، که حاوی تحقیقاتی در بعضی از مسائل حدیث و فقه و اصول و طب و تفسیر و کلام و هیئت و هندسه و منطق و ارثماطیقی و بعضی خلافیات است. 8- الانوار الشافیه. 9- تحفۀ روحانی، در علم حروف و خواص و اسرار آنها. 10- التصوف و العرفان. 11- تفسیر آیۀ کلوا و اشربوا و لاتسرفوا، که آیۀ 29 از سورۀ اعراف (7) است. 12- تفسیر سورۀ اخلاص. 13- تفسیر سورۀ جحد (قل یا أیها الکافرون). 14- تنویر المطالع جدید، که حاشیه ای است بر حاشیۀ جدید میر صدرالدین دشتکی بر شرح مطالع قطب الدین رازی. 15- تنویر المطالع قدیم، و آن حاشیه ای است بر حاشیۀ قدیم دشتکی بر شرح مطالع رازی. 16- التوحید. 17- الجبر و الاختیار. 18- حاشیۀ تحریر القواعد المنطقیه فی شرح الشمسیه. و این کتاب تحریر، همان شرح قطب الدین رازی بر شمسیۀ نجم الدین کاتبی است. 19- حاشیۀ أجدّ بر شرح تجرید قوشچی. 20- حاشیۀ جدید بر شرح تجرید قوشچی. 21- حاشیۀ قدیم بر شرح تجرید قوشچی. در الذریعه آرد که دو شرح جدید و أجدّ در کتاب خانه رضویه موجود است. و در معجم المطبوعات گوید که حاشیۀ شرح قوشچی در اسلامبول چاپ سنگی شده، ولی معلوم نیست که کدام یک از این سه شرح است. 22- زوراء، در حکمت، که در قاهره به چاپ رسیده است. 23- شرح تهذیب المنطق، که نام آن العجاله است و در لکنهور با چند رسالۀ دیگر یک جا چاپ شده است. 24- شرح العقائد العضدیه، که در اسلامبول پترزبورغ چاپ شده است. 25- شرح هیاکل النور شهاب الدین یحیی سهروردی. 26- نور الهدایه. (از ریحانه الادب ج 2 ص 26 از روضات الجنات ص 162 و هدیه الاحباب ص 136 و قاموس الاعلام ج 3 ص 1824 و لغات تاریخیه و جغرافیهاحمد رفعت ج 3 ص 248 و مجالس المؤمنین ص 167 و نور سافر ص 133 و آثار عجم ص 309 و الذریعه). شیخ علی دوانی قمی نیز کتابی در احوال وی تألیف و چاپ کرده است
لغت نامه دهخدا