قصبۀ مرکزی بخش سدۀ شهرستان اصفهان، در دوازده هزارگزی باختر اصفهان واقعشده و خلاصۀ مشخصات جغرافیایی آن به شرح زیر است: تاریخ و بانی شهر: قصبۀ سده عبارت است از سه ده (فروشان، ورنوسفادران، خوزان) که سابقۀ بنای این سه ده به حدود 2500 سال میرسد. حتی شایع است کهن دژ پایتخت دورۀ سلسلۀ ساسانیان در این محل سه ده میباشد که هنوز خرابه های کهن دژ در محل خوزان فعلی موجود است، و از آثار تاریخی آن قناتی است که بنام پیروزشاهی است که بقولی این قنات را پیروز پسر یزدجرد ساسانی احداث نموده است. و در آن زمان اهالی این سه ده زردشتی بودند. مختصات جغرافیایی: طول 51 درجه و 32 دقیقۀ خاوری از نصف النهار گرینویچ، عرض 32 درجه و 40 دقیقه و سی ثانیۀ شمالی. ارتفاع از سطح دریا 1602 متر است، بنابراین 18 متر از اصفهان مرتفعتر میباشد. اختلاف ساعت با تهران 48 ثانیه، هرگاه تهران ساعت 12 باشد سده ساعت 11 و 59 دقیقه و 12 ثانیه است. مسافت تا اصفهان مرکز شهرستان 13 هزار گز و تا نجف آباد 18 هزار گز است. موقعیت طبیعی: در جلگه ای سبز و خرم و مشجر واقع شده و طول قصبه 1800 متر و عرض 1000 متر و بطور تقریب دارای 6000 خانه میباشد. هوای قصبه در تابستان معتدل و در زمستان سرد است. آب آشامیدنی و آب زراعتی مصرفی قصبه از منابع زیرزمینی تأمین میشود: 1- آب چاه بعمق 10 الی 12 متر دارای گچ ولی از آب اصفهان بهتر است 2- قنات فروشان 3- قنات ورنوسفادران 4- قنات خوزان. وضع بناهای شهر: ساختمانهای احداثی در اطراف خیابانها تازه ساز بطرز معماری فعلی و بقیۀ ساختمانها رعیتی و قدیمی هستند. خیابانهای آن: خیابان شاه صفی، شمالی - جنوبی بطول دو هزار گز و خیابان پیمان، خاوری - باختری بطول یک هزار گز، و این خیابانها در سال 1314 هجری شمسی احداث شده است. فلکه: دارای فلکۀ ایستگاه و فلکۀ ورنوسفادران است. ادارات دولتی و بیمارستان قصبه در اطراف خیابانها واقع شده اند. مولد برق برای روشنایی قصبه در سنۀ 1327 هجری شمسی احداث شده و تقریباً 500 متر شبکۀ سیم کشی دارد. در حدود 400 دستگاه کارگاههای دستی پارچه و کرباس بافی در خانه ها وجود دارد. جمعیت قصبه در حدود 44000 تن میباشد و اهالی بکشاورزی و پارچه بافی و دکانداری گذران میکنند. قصبۀ سده دارای یک باب بیمارستان 5 تختخوابی و درمانگاه و دارو خانه مجانی و هفت طبیب مجاز میباشد. فرهنگ سده: در سده یک باب دبیرستان سه کلاسه و 4 باب دبستان دایر است. تفریحگاه اهالی سده باغات اطراف میباشد. سده دارای ادارات دولتی، بخشداری، آمار، ژاندارمری، شهرداری، فرهنگ، تلگراف بیسیم، دارائی، انحصار دخانیات، بهداری است. هشتصد باب مغازه در اطراف خیابانها دارد و دارای چهار گاراژ مسافربری و باربری است. از ابنیۀ تاریخی مسجدی است بنام امام حسن گویا از سنۀ 375 هجری قمری باقی مانده. شعبه بخش بنزین در جنب فلکۀ ایستگاه وجود دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 10)
