ابن ثابت بن الضحاک انصاری (11- 45 هجری قمری) ، مکنی به ابوخارجه. از بزرگان صحابه و کاتب وحی بود. در مدینه متولد شد ودر مکه پرورش یافت. در شش سالگی پدرش کشته شد. در یازده سالگی با رسول اکرم مهاجرت کرد. در امور دین علم آموخت. در مدینه در امور قضائی و فتوی و قرائت و فرائض سرآمد بود و ابن عباس با وجود بزرگی قدر و وسعت دانش که داشت برای کسب علم به خانه او می رفت و می گفت ’بنزد علم باید رفت، چه علم نزد کسی نمی آید’. یک بار ابن عباس رکاب زید را گرفت تا او سوار شود. زید اورا از این عمل بازداشت. ابن عباس گفت: ’این چنین به ما امر شده است که با دانشمندان خود رفتار کنیم’ و زید دست او را بوسید و گفت: ’این چنین به ما امر شده است که با آل بیت پیغمبرمان رفتار کنیم’. و اوست که درعهد خلیفۀ اول قرآن را جمعآوری کرد و چون درگذشت حسان بن ثابت او را مرثیه گفت و ابوهریره در مرگ او گفت: امروز حبر و دانشمند این امت درگذشت و امید است که خدا ابن عباس را جانشین او قرار دهد. زید را در صحیحین 92 حدیث است.. رجوع به الاصابه ج 3 صص 22- 23 و امتاع و تاریخ گزیده و حبیب السیر و عقد الفرید و عیون الاخبار و فرهنگ فارسی معین شود
