رستم سپهبد. رستم فرخ هرمز. محمد معین آرد: پسر سپاهبد فرخ هرمزد سردار معروف و مدبر و دلیر اواخر عهد ساسانی (متولد 630- مقتول 636 میلادی) که مورخان ارمنی پدر و پسر را ’ایشخان’ (شاهزاده) یاد کرده اند. در زمان سلطنت آزرمیدخت، پدر رستم، فرخ هرمز مدعی سلطنت شد و ملکه را به زنی خواست. چون آزرمیدخت نمی توانست علناً مخالفت کند، در نهان وسایل قتل او را فراهم آورد. آنگاه رستم با سپاه خویش پیش راند و پایتخت را تصرف و آزرمیدخت را خلع و کور کرد. در زمان یزدگرد سوم، رستم نایب السلطنۀ حقیقی ایران محسوب میگشت. وی کاملاً از خطر عظیمی که درنتیجۀ حملۀ عرب بکشور ایران روی داده بود اطلاع داشت، پس فرماندهی کل نیروی لشکری را به عهده گرفت و در دفع دشمن جدید کوشش دلیرانه کرد. با سپاهی بزرگ درپیرامون پایتخت حاضر شد، اما خلیفه عمر پیشدستی کرد. در سال 636 میلادی سپاه ایران در قادسیه، نزدیک حیره، با سعد بن وقاص سردار عرب روبرو شد، جنگ سه روز طول کشید و به شکست ایرانیان خاتمه یافت. رستم که شخصاً حرکات افواج را اداره میکرد و درفش کاویان را در برابر خود نصب کرده بود کشته شد. (فرهنگ فارسی معین، بخش اعلام) : و یزدجرد رستم بن فرخ هرمز را که ازبزرگان بود به قادسیه فرستاد. (فارسنامۀ ابن بلخی ص 111). پس پسر این فرخ هرمز نام او رستم، لشکرها جمع آورد و بیامد به کینه توختن و این زن را هلاک کرد. (فارسنامۀ ابن بلخی ص 110). قاتل وی را در جنگ قادسیه بدینسان نوشته اند: هلال بن علّفه. (تاج العروس) (منتهی الارب). و هلال بن علّقه با قاف درست نیست. (یادداشت مؤلف). و رجوع به شاهنامه چ بروخیم ج 9 صص 2665- 2971 و تاریخ گزیده چ ادوارد براون ج 1 صص 174- 176 وفارسنامۀ ابن بلخی چ کمبریج ص 112 و 111 و تاریخ سیستان ص 73 و احوال و اشعار رودکی ج 1 ص 211 و مجمل التواریخ و القصص ص 83، 97، 272 و 273 و یشتها ج 2 ص 310 و فهرست حبیب السیر چ خیام ج 2 و فهرست مزدیسنا و تأثیرآن در ادب پارسی و عقدالفرید ج 1 ص 97 و ج 3 ص 335 و یسنا ص 175 و قاموس الاعلام ترکی ج 3 و اعلام المنجد شود
