دریاچۀ، ارومیه. ارمیه. چیچست. نام اصلی آن دریاچۀ ارومیه است که دریاچه ای است واقع در 70هزارگزی باختر تبریز (اسکلۀ شرفخانه) و 21هزارگزی خاور ارومیه (اسکلۀ گلمنخانه) و بزرگترین دریاچه های ایران می باشد. موقعیت طبیعی: امتداد طولی دریاچه از شمال به جنوب و به طول 130هزار گز و عرض آن حداکثر 50هزار گز که خاوری و باختری است و عمق متوسط آن 6 گز و در برخی نقاط تا 15 گزمی باشد. جزیره شاهی به طول 9هزارو به عرض 2هزار گز در این دریاچه واقع و ارتفاع آن 2180 گز است. قلعۀ هلاکوخان در قلعۀ کوه مزبور که به اسم داغ دوین مشهور است قرار گرفته که مدفن پادشاهان مغول بوده. در تابستان بواسطۀ کم شدن آب دریا از طرف بندر وانالو با خشکی مربوط میباشد، و چندین جزیره منفرد و غیرمسکون دارد به نام جزیره قویون (گوسفند) ، جزیره اشک (خر) و جزیره اسپیر و جزیره ارزکه فاقد آبادی است ولی بواسطۀ قشلاقی بودن اغنام و احشام آبادیهای اطراف را در زمستان در آن جزایر نگهداری میکنند و همچنین سنگ بزرگ به اسم ’کاظم داشی’ بواسطۀ وقایع تاریخ و جنگی (یاغیگری کاظم) که در ارومیه معروف و مشغول قتل و غارت بوده در موقع تعقیب به این سنگ که دماغه مانند بوده است و فقط یک راه به خشکی داشته پناهنده می شده تا سرانجام بدست نوکر خود کشته شد، و این سنگ به نام وی مشهور گشت. سواحل دریاچۀ ارومیه جز در نواحی باختری که کوهستانی است باتلاقی وغیرقابل سکونت می باشد ولی یکی از راههای مهم بازرگانی و اقتصادی استان آذربایجان است که سبب عمده عمران و آبادی شهرستانهای باختری استان می باشد و کالاهای صادراتی از شهرستانهای ارومیه بوسیلۀ لوله کشی به بندر شرفخانه حمل می گردد و از آنجا بوسیلۀ راه آهن به روسیه یا داخل کشور فرستاده می شود. بندر شرفخانه، در سمت خاور دریاچه واقع است و اسکلۀ آن به طول 128 گزبرای استفادۀ مسافرت و حمل و نقل نواحی شهرستان تبریز و مرند. بندر گلمانخانه، در سمت باختر دریاچه برای استفادۀ مسافرت و حمل و نقل نواحی شهرستانهای ارومیه و اطراف. بندر حیدرآباد، در جنوب دریاچه برای استفادۀ شهرستانهای مهاباد و شاهین دژ. بندر دانانلو، در خاور دریاچه برای استفادۀ شهرستانهای مراغه و میاندوآب. بندر خان تختی، در شمال باختری دریاچه برای استفادۀ شهرستانهای نواحی خوی و شاهپور. بندر آغ گنبد، در جزیره شاهی. وضع کشتی رانی دریاچۀ ارومیه تا قبل از جنگ بین المللی اول بسیار خوب بود که در جنگ مزبور بوسیلۀ قوای عثمانی منهدم و غرق شدند و کشتی های فعلی فرسوده اند و سرعتشان خیلی کم است و مهمترین آنها کشتی پهلوی با قوه 220 اسب بخار و ظرفیت 120 تن می باشد... کشتی های دیگر بترتیب اهمیت عبارتند از شاهپور، ایران، اخگر، آهن ارومیه. این کشتی ها از 90 تا30 تن ظرفیت دارند و کشتیهای کوچک چوبی و قایقها نیز برای حمل مسافر و بار در آبادیهای کرانۀ دریاچه مورد استفاده قرار می گیرند. آب دریاچه شور است و سی وسه در صد مواد و املاح محلول که مورد استفادۀ طبی هستند دارد و برطبق آزمایش شامل سدیم و منیزیم و کلسیم می باشد که برای بیماریهای پوستی بویژه روماتیسم سودمند است و بواسطۀ همین شوری و تلخی زیاد هیچگونه ماهی در آن یافت نمی شود، فقط یک پرنده از نوع لک لک داردکه به اسم محلی آن را پخلن نامند. اهالی ارومیه و دیگر شهرهای ایران برای آب تنی بدانجا می آیند و چندین روز توقف می کنند و بیشتر امراض جلدی بوسیلۀ آب این دریاچه مداوا می شود. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 4). این دریاچه پیش از سلطنت پهلوی ارومیه = ارمیه (آب مقدس) نامیده می شد و در قدیم بدان چیچست می گفتند. (از فرهنگ فارسی معین، بخش اعلام، مادۀ ارومیه، رومیه، چیچست). و رجوع به ارومیه و چیچست شود
