خطیب و حکیمی از مفسرین کتب ارسطاطالیس. او کاتب یولیانس مرتد بود. او راست: شرح قاطیغوریاس (مقولات) ارسطو. تفسیر تمام انالوطیقای اولی در سه مقاله. تفسیر انالوطیقای ثانی. دو شرح بر کتاب الکون و الفساد ارسطو صغیر و کبیر. بعض مواضع طوبیقا. بحثی راجع به بوئطیقا. شرح تمام کتاب السماء و العالم و آنرا یحیی بن عدی نقل یا اصلاح کرده است. تفسیر مقالۀ لام کتاب الحروف (الهیات) ارسطو. تفسیر چند مقالۀ کتاب اخلاق ارسطو. شرح تمام کتاب النفس ارسطو. کتاب اًلی یولیانوس فی التدبیر. کتاب النفس در دو مقاله. رساله الی یولیانس الملک. و هم ثامسطیوس اصول و کلیات. (جوامع). مقالۀ اول کتاب راجع به طبیعیات اسکندر افرودیسی را تفسیر کرده است. دکتر لکلرک در تاریخ طب عرب گوید مترجمین کتب ثامسطیوس به عربی یا سریانی حنین بن اسحاق و اسحاق بن حنین و ابوبشر متی و یحیی بن عدی بوده اند. شروح قاطیغوریاس او را حنین بن اسحاق شرح کرده. تفسیر انالوطیقای ثانی او را نیز به عربی ترجمه کرده اند زیرا که ترجمه به لاطینی از آن در دست است که بی شک از عربی نقل شده است. و ابوالفرج (ابن العبری) گوید ثامسطیوس در نامۀ خود به یولیانوس نوشت که تنوع ادیان درپیشگاه خدایان امری پسندیده است و با این گفته او را از قتل و آزار مسیحیان بازداشت... و ظاهراً یحیی بن عدی شروح او را بر کتاب ما بعدالطبیعۀ ارسطو به عربی ترجمه کرده باشد چه ابن الندیم گوید آن را به خط یحیی بن عدی دیدم - انتهی. (نقل به اختصار). مؤلف نزهه الارواح آورده است که او در میان حکمای یونان روش معلم خود ارسطو را اختیار کرد و به سمت وزارت برقرار گردید و کتب استاد خود را به بهترین و نیکوترین وجهی ترجمه کرد و بطوریکه شیخ ابوعلی رحمه الله تقریرات و شروح ثامسطیوس را بر سایر شروح ترجیح میدهد و معتبر میداند. از ثامسطیوس سی و پنج خطابه در دست است که بیست خطابۀ آن دارای فوائد تاریخی و اجتماعی است. مولد او میان سالهای 310 و 320 میلادی و وفات وی در حدود 395 در قسطنطنیه بوده است. مآخذ: ابن الندیم کتاب الفهرست ص 355 ابن ابی اصیبعه عیون الانباء ج 1 ص 23، 29، 36، 200 ج 2 ص 101، 206 قفطی، تاریخ الحکماء ص 35، 36، 37، 38، 39، 40، 41، 42، 107، 172، 174، 245، 300، 323، 356. ترجمه شهرزوری ص 191. (کشف الظنون)
