امپراتوری روم شرقی (از باب اطلاق جزء بکل که شهر بیزانس پایتخت آن بود)، امپراتوری که از 330 تا 395 میلادی در قسمت شرقی قلمرو روم بوجود آمد و تا 1461 میلادی پایدار ماند، تاریخ این امپراطوری بسه بخش تقسیم میشود: 1- عهد امپراتوری رومی عمومی (330 / 641 میلادی) که دنبالۀ عهد قدیم است، 2- عهد امپراطوری رومی یونانی (641- 1204 میلادی)، در این دوره یونانی شدن و شرقی شدن امپراطوری کاملاً تحقق یافت عربها و اسلاوها در این دوره طرد و یا مطیع شدند، 3- عهد امپراطوری منقسم (1204- 1461 میلادی) که در طی آن لاتینیان، بیزانسیان و ترکان با یکدیگر مشغول نزاع بودند، پایتخت بیزانس در ’یونانی بوزانتیون’ شهر قدیم در محل استانبول کنونی در 667 قبل از میلاد بدست یونانیان بنا شد، و بسبب موقعش بر تنگۀ بوسفور، از همان اوایل اهمیت یافت، در جنگ پلوپونزی دست بدست شد در 196 میلادی در دورۀ امپراطور سوروس رومیها آن را گرفتند، در 320 میلادی به امر امپراطور قسطنطین اول شهر جدیدی در این محل ساخته شد که همان قسطنطنیه است و بعدها پایتخت امپراطوری بیزانس گردید، نام قدیم آن در مآخذ اسلامی بصورت بیزنطیه ضبط شده است، قسطنطنیه در جنگهای صلیبی تاراج شد، امپراطوری بیزانس به امپراطوری لاتینی - قسطنطنیه و ممالک مستقل و نیقیه و اپیروس و غیره تجزیه شد ودر 1261م، میخائیل، فرمانروای نیقیه، قسطنطنیه را گرفت و امپراطوری را تجدید کرد و سرانجام در دورۀ قسطنطین نهم قسطنطنیه بتصرف سلطان محمد فاتح درآمد (1453 میلادی) و امپراطوری بیزانس برافتاد و دولت عثمانی جانشین آن گردید، (از دائرهالمعارف فارسی)، رجوع به فهرست اعلام تاریخ ایران باستان و ایران در زمان ساسانیان و یشتها ج 2 ص 15 و فرهنگ ایران باستان ص 301 و سبک شناسی ج 1 ص 142 شود
