جدول جو
جدول جو

معنی بوبا

بوبا
از ’بو’ گوشت بز کوهی + با (آش)، (حاشیۀ برهان چ معین)، آشی را گویند که از گوشت بز کوهی پخته باشند، (برهان) (آنندراج) (انجمن آرا) (هفت قلزم) (ناظم الاطباء)، و رجوع به ’بو’ و ’با’ شود، ظرفی که از گل حکمت (طین الحکمه) ساخته باشند و طلا و نقره و امثال آن در آن بگدازند و معرب آن بوتقه و بعربی خلاص گویند، (از برهان) (از ناظم الاطباء) (از فرهنگ فارسی معین)، بوتۀ زرگری، (ناظم الاطباء)، ظرفی که زرگران، سیم و زر در آن گدازند و گاه نیز گویند، (انجمن آرا)، بوته را معرب کرده ’بوتقه’ گویند، (از انجمن آرا) (آنندراج)، ظرفی که از گل سازند و زر و سیم و مانند آن در آن گدازند و بوتقه، معرب آن است، (رشیدی)، ظرف کوچکی که از گل سازند و در آن طلا و نقره گدازند، (غیاث اللغات)، در زرگری ظرف گودی است، تا طلا را بخود بکشد و شمش را در آن می نهند و در کوره میگذارند تا ذوب شود، (یادداشت بخط مؤلف) :
نوای ناله غم اندوته دونو
عیار زر خالص بوته دونو
بوره سوته دلان گرد هم آئیم
که قدر سوته دل، دل سوته دونو،
باباطاهر (دیوان)،
اگر نیستم من ستم یافته
چو آهن به بوته درون تافته،
سپیده دمش گشت و کوره سپهر
هوا بوتۀ زر گدازنده مهر،
اسدی،
تو گفتی یکی بوته بد ساخته
بجوشیدگی سیم بگداخته،
اسدی،
پراکنده سیماب در هر مغاک
چو در بوته بگداخته سیم پاک،
اسدی،
نه نه که گر فلک بودم بوته
و آتش بود اثیر نه بنگدازم،
مسعودسعد (دیوان چ رشید یاسمی ص 463)،
نگرفتت عیار اثیر فلک
که مگر بوتۀ عیار نداشت،
مسعودسعد (دیوان چ رشید یاسمی ص 62)،
تو گویی که در بوتۀ کارزار
زبرجد همی حل کند بهرمان،
مسعودسعد،
یک من نرم آهن بیاورد ... و به آتش اندربرد تا بگدازد و ببوته اندربگردد، (نوروزنامه)،
تا خاک مرا بقالب آمیخته اند
بس فتنه که زین خاک برانگیخته اند
من بهتراز این نمیتوانم بودن
کز بوته مرا چنین برون ریخته اند،
(منسوب به خیام)،
بادیه بوته است و ما چون زر مغشوشیم راست
چون بپالودیم از او خالص چو زر کان شویم،
سنایی،
تاج دولت بایدت زر سلامت جوی لیک
آن زر اندر بوتۀ عالم نخواهی یافتن،
خاقانی،
زر نهاد تو چون پاک شد به بوتۀ خاک
نه طوق و تاج شود چون ز بوته گشت جدا،
خاقانی،
در بوتۀ خاک سازی اکسیر
آتش ز اثیر و آسمان دم،
خاقانی،
دوش آمد و گفت از آن ما باش
در بوتۀ امتحان ما باش،
عطار،
چنان نمود مرابوته های سیم شگفت
که بوته های زر اندر میان آتشدان،
کمال الدین اسماعیل،
کافران قلبند و پاکان همچو زر
اندر این بوته درند این دو نفر،
مولوی،
سیاه سیم زراندود چون به بوته برند
خلاف آن به در آید که خلق پندارند،
سعدی،
زین بوتۀ پر از خبث و غش گریز از آنک
خوش نیست دربلای سرب مانده کیمیا،
سراج الدین قمری،
بر آن تیر کز شستش آمد به در
سوی بوته شد راست مانند زر،
سلمان ساوجی،
خوش برآ با غصه ای دل کاهل راز
عیش خوش در بوتۀ هجران کنند،
حافظ،
- بوتۀ خاک، کنایه از بدن و قالب انسان، (برهان) (آنندراج) (انجمن آرا) (رشیدی) (فرهنگ فارسی معین) (ناظم الاطباء)،
- بوتۀ زرگری، ظرفی که از گل حکمت (طین الحکمه) سازند و طلا و نقره و مانند آن را در آن بگدازند، (از فرهنگ فارسی معین)،
، بچۀ آدمی و سایر حیوانات را گویند، عموماً و بچۀ شتر، خصوصاً، (برهان) (آنندراج) (ناظم الاطباء) (از فرهنگ فارسی معین) (جهانگیری) (رشیدی)، بچۀاشتر، (غیاث)، نشانۀ تیر، (برهان) (جهانگیری) (ناظم الاطباء)، نشانۀ تیر، چه در امثال است که: بوتۀ ملامت شدیم، کنایه از این باشد که هدف تیر ملامت شده ایم، (آنندراج) (از فرهنگ فارسی معین)، زلف، (لغت فرس اسدی چ اقبال ص 512) :
بوته بر عارض آن نگار نهاد
دل ما را به عشق خار نهاد،
(لغت فرس اسدی)،
، نقاشی بر صفحۀ آئینه و محبره که قلمدان گویند و امثال آن از لباس و شال کنند و آنرا گل و بوته گویند، (انجمن آرا) (آنندراج)، گلی که بر روی پارچه وجز آن نقش کنند و گل و بته، بته جقه ای ... (فرهنگ فارسی معین)، گلی که بر روی پارچه و جز آن نقش می کنند، (ناظم الاطباء)،
- بوته امیری، نقشه ای از نقشه های قالی است، (یادداشت بخط مؤلف)،
- بوته جقه ای، بته جقه ای، نقشی چون جقه، رجوع به جقه شود،
- گل و بوته، نقش گل و گیاه که نقاش میکشد، (فرهنگ فارسی معین)
لغت نامه دهخدا