سلسلۀکوهی است به اسپانیا که آن را بارسیز هم گویند. (الحلل السندسیه ج 2 ص 112) ، بارود. (برهان). یمسو. (برهان). بارو. (در کلام قدما و اکابر دیده نشده و مستحدث است) (رشیدی). سفوف. (شلیمر). گندک. رنجک. (لغت محلی شوشتر نسخۀ خطی کتاب خانه مؤلف). دارو. داروی تفنگ. (برهان) (غیاث) (دزی ج 1) (دمزن). باروط. ترکیب قابل اشتعال. (دزی ج 1). گردی که از زغال و گوگرد و شوره سازند و در اسلحۀ آتشین بکار برند و گندک و یمسو نیز گویند. و هر گردی که در اسلحۀ آتشین بکار برده میشودخواه از اجزاء مذکور باشد و یا از چیز دیگر نیز باروت میگویند مانند باروت بی دود و باروت سفید. و اختراع باروت را به حکمای اسلام نسبت میدهند و بعضی گفته اند این گرد را دانشمندان چین در یک قرن قبل از تولد مسیح اختراع نموده اند. و اول طایفه ای که آن را در جنگ بکار بردند در سال 747 هجری قمری انگلیسی ها بودند و طریق ساختن آن تا یک مدتی مخفی بود و جز انگلیسها کسی نمیدانست و تجار آن را از انگستان خریده به سایر جاها حمل میکردند و زیادتر از دو کیلو گرم بکسی نمیفروختند. باری باروت خوب و اعلا مرکب است از 75 جزء شوره و 12/5 جزء گوگرد و همان مقدار زغال. (ناظم الاطباء). ترکیبی است از پنج قسمت شوره و یک قسمت گوگرد و یک قسمت زغال بید. گوگرد و شوره را با هم نرم کوبیده وزغال را در آب شسته که گرد و خاکستر آن برود. سپس هر سه را در هاون سنگی ریخته با دستۀ چوبی بکوبند و چون بخشکی گراید با آب رطوبت دهند تا رنگش نیلی شود و پس از آن در ظرف چرمی کنند تا چهار ساعت بسرعت حرکت دهند و چون مخلوط شود به آب رطوبت دهند و مانند خمیر بگسترانند و با چاقو قطعه قطعه سازند و در غربال آهنین بیزند و در ظرفی کنند و حرکت دهند تا دانه دانه و مجلی گردد و در حرارت 66 درجه بتدریج خشک سازند و بکار برند. (از منتخب الخواص: بارود). از اوایل قرن مسیحی این ماده شناخته شده است. چینی ها از آن درحرارت صنعتی استفاده میکردند. آتش گرگوا در قرن هفتم نوعی آتش انفجاری بود. تا قرن 14 میلادی اندیشۀ بکار بردن آن در تیراندازی هنوز بوجود نیامده بود. انگلیس ها آن را در 1346 میلادی در جنگ کرسی بکار بردند. اسامی راجر بیکن، آلبرت کبیر و برتولد شواتز مترادف ورود باروت در توپ خانه اروپاست. باروت از چند نوع مواد مختلف ترکیب میشود که نیروی ناگهانی قابل ملاحظه ای بوجود می آورد که از آزاد ساختن گاز فراوان با حرارت زیاد بدست می آید که نتیجۀ عکس العمل شیمیایی است. نتایج حاصله از احتراق باروت بستگی بسرعت اشتعال آن دارد اگر سرعت اشتعال زیاد باشد فشار و قدرت حاصله از گاز آنی بوده و ایجاد تخریب بسیار میکند. باروت یا سیاه است و یا قهوه ای. باروت سیاه از دو عنصر سریعالاشتعال ساخته میشود که یکی کربن و دیگری گوگرد به اضافۀ جسمی که قبول اکسیژن کند. ازین سه مادۀ ترکیبی کربن تأثیرش در ساختن باروت از دیگر مواد بیشتر است. مواد این سه عنصر قابل تمیز است و تابلو زیر بدست می آید و مختص بباروت سیاهی است که در فرانسه بکار میرود. (لاروس کبیر). جرجی زیدان در تاریخ تمدن خود آرد: فرنگی ها اختراع مهمی را بخود نسبت میدهند در صورتی که این اختراع از عربها بوده است. بنابگفتۀ فرنگیان شخصی بنام شوارتز در سال 1320 میلادی 719 هجری قمری) باروت را اختراع کرده است اما یک راهب انگلیسی موسوم به راجر بیکن که در قرن 13 میلادی میزیسته به ترکیباتی اشاره کرده که در زمان وی معمول بوده و به باروت شباهت داشته است. حقیقت مطلب آنست که عربها پیش از دیگران استعمال باروت را میدانستند و اگر آنها باروت را اختراع نکرده باشند لااقل باروت توسط آنان بمردم قرون وسطی منتقل شده است. کوندی خاورشناس اسپانیایی که در سال 1820 در گذشته صریحاً نوشته است که عربها در جنگ سر قوسه در سال 1118 میلادی اسلحۀ آتشین بکار بردند. از آن گذشته مورخین عرب نیز در ضمن تاریخ جنگهای اسلامی در قرن سیزده میلادی (در افریقا) از اسلحۀ آتشین نام برده اند چنانکه ابن خلدون راجع بجنگ ابو یوسف سلطان مراکش برای تسخیر سجلماسه و بیرون آوردن آن از دست فرمانروایان عبدالواد (672 هجری قمری/ 1273 میلادی) چنین میگوید: ’همین که سلطان ابویوسف بلاد مغرب (افریقا) را گشود شهرها و دژهای آن را بزیر فرمان درآورد و بر مرکز خلافت خاندان عبدالمؤمن دست یافته آثار آنها را برانداخت و شهرهای طنجه و سبته لنگرگاه و سرحد مغرب را گشود آنگاه بطرف بلاد قبله توجه کرده، مصمم شد سجلماسه را از فرمانروایان عبدالواد بستاند و دعوت آنان را برانداخته بنام خود دعوت کند. لذا در ماه رجب 672 ه. ق. لشکر بدانجا کشید و سپاهیانی از عرب و بربر و زناته گرد آورد و منجنیق و تانک چوبی و گردونه های نقب جهنده (آتش یونانی، با ریگ های آهنین و اندام نقب انداز همراه برد و از انباری که با آتش و باروت بطور شگفت آوری مشتعل شده بود بدشمن آتش می افکند و قدرت خداوند از این عملیات هولناک ظاهر میگشت. خلاصه یکسال تمام شب و روز آنجا را حصار داده جنگید تا اینکه روزی دیوارهای برج بر اثر سنگباران کردن از منجنیق فروریخت و سوراخی در آن پدید آمد و سپاهیان از آن سوراخ بشهر هجوم آوردند. ’ این گفتۀابن خلدون گواهی میدهد که پیش از شوارتز عربها باروت داشتند، چه شوارتز (مخترع باروت بقول فرنگی ها) در سال 1320 میلادی میزیسته و عربها در سال 1273 در جنگ مذکور باروت استعمال کرده اند. از آن گذشته عربها در سال 13 میلادی در کتب مربوطه توصیفی از باروت کرده اند که کاملاً شبیه باروت کنونی می باشد. در کتاب خانه پترزبورگ (لنین گراد) تصویر دو مرد عرب است که اسلحۀ آتشین بکار میبرند. (از ترجمه تاریخ تمدن اسلامی جرجی زیدان ج 1 صص 184-185: اخترع باروت) و متن عربی ص 145، مثل باروت، سخت و تند و تیز. آتشین. رجوع به تذکرهالملوک چ دوم ص 29 و مجمل التواریخ گلستانه ص 23 و فرهنگ شعوری ج 1 ورق 156 و لغات تاریخیه و جغرافیه ترکی ج 2 و اسیوس و دارو و بارود شود
