میر. پادشاه. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (فرهنگ فارسی معین). فرمانروا. (مهذب الاسماء). کسی که فرمانروا بر قومی باشد. (ازناظم الاطباء) (از فرهنگ فارسی معین). راعی. (منتهی الارب). سلطان. خلیفه. این کلمه با الف و لام تعریف یابدون آن در روی سکه های عربی و اسلامی دیده می شود. اصلاً برای خلفا وضع شده است بخصوص وقتی که بالفاظ ’المؤمنین’ یا ’المسلمین’ اضافه شود. سپس برؤسای سپاه وحکام و ارباب سیاست اطلاق شده و الفاظی از قبیل ’الاجل’ و ’الجلیل’ و ’السید’ و المظفر’ و ’المؤید’ بدان الحاق شده است. (از نقودالعربیه ص 134) : اندی که امیر ما بازآمد پیروز مرگ ازپس دیدنش روا باشد و شاید. رودکی. بسا که مست در این خانه بوده ام شادان چنانکه جاه من افزون بد از امیرو بیوک. رودکی. آن کس که بر امیر در مرگ باز کرد بر خویشتن دگر نتواند فراز کرد. ابوشکور. به ابر رحمت ماند همیشه کف ّ امیر چگونه ابر، کجا توتکیش باران است. عماره. گو ای گزیدۀ ملک هفت آسمان ای خسرو بزرگ و امیر بزرگوار. منوچهری. چون بمیان سرای برسید حاجیان دیگر پذیره آمدند و او را پیش امیر بردند. (از تاریخ بیهقی چ ادیب ص 151). امیرفرمود تا کمر شکاری آوردند. (تاریخ بیهقی ص 139). یک روز چنان اتفاق افتاد که امیر مثال داده بود... (تاریخ بیهقی ص 141). امیر خداوند پادشاهست هرچه فرمودنیست بفرماید. (تاریخ بیهقی ص 178). گر خطیر آن بودی کش دل و بازوی قویست شیر بایستی بر خلق جهان جمله امیر. ناصرخسرو (دیوان چ مینوی - محقق ص 218). خلل از ملک چون شود زایل جز برای وزیر و تیغامیر؟ ناصرخسرو (ایضاً ص 198). دستم رسید بر مه ازیرا که هیچ وقت بی من قدح بدست نگیرد همی امیر. ناصرخسرو (ایضاً ص 102). ای پسر پیش جهل اسیری تو تا نگردد سخن بپیشت امیر. ناصرخسرو (ایضاً ص 198). اگرچه بر دل مردم خرد امیر شده ست ضمیر روشن تو بر خرد شده ست امیر. امیر معزی (دیوان چ اقبال ص 397). میرمیرت بر زبان بینند پس در وقت ورد یا مخوان فوّضت امری یا مگو کس را امیر. سنایی (دیوان چ امیرکبیر ص 164). چون تمام برخواند [فرخی] امیر [ابوالمظفر چغانی] شعرشناس بود... از این قصیده بسیار شگفتیها نمود. (چهارمقاله چ معین چ هفتم ص 63). گفت امیر [ابوالمظفر چغانی] بداغگاه است و من میروم پیش او. (چهارمقاله ص 59). قصیده ای گوی لایق وقت...تا ترا پیش امیر برم. (چهارمقاله ص 60). اسیران خاکند امیران اول که چون خاک عبرت فزایی نیابی. خاقانی. هر فریقی مر امیری را تبع بند گشته میر خود را از طمع. مولوی. نهاد بد نپسندد خدای نیکوکار امیر خفته و مردم ز ظلم او بیدار. سعدی. نکونام را کس نگیرد اسیر بترس ازخدا و مترس از امیر. (بوستان). بدست آهن تفته کردن خمیر به از دست برسینه پیش امیر. (گلستان). عراق ایران است این امیر ایران است گشاده گردد ایران امیر ایران را. ؟ (از حاشیۀ فرهنگ اسدی نخجوانی).
