حسین بن خواجه شرف الدین عبدالحق ملقب به کمال الدین و متخلص به الهی. از اهل اردبیل است. در اوایل جوانی نزد سلطان حیدر صفوی بود و از طرف وی به شیراز و خراسان رفت. پیش جلال الدین دوانی و امیر غیاث الدین شیرازی و امیر جمال الدین عطأالله بن فضل الله تکمیل فضایل کرد و مدتی در هرات به ندیمی امیر علیشیر نوایی و شاهزاده غریب میرزا ولد سلطان حسین میرزا اختصاص یافت و پس از مرگ آن شاهزاده (902 هجری قمری) بسمت عراق و آذربایجان برگشت و در حظیرۀ مقدسۀ شیخ صفی بتدریس و تعلیم پرداخت و در شهور سنۀ 950 هجری قمری که عمرش بیش از هفتاد سال بوددرگذشت. در علوم عقلی و نقلی فرید عهد خود بود و میل زیادی بتصوف و عرفان داشت و اشعارش به اندازۀ دو هزار بیت تدوین شده است و بیشتر از سی جلد کتب و رسائل و فوائد و افادات و حواشی و تعلیقات به زبانهای پارسی، عربی و ترکی بقلم آورده، از جمله رسالۀ اثبات الواجب محقق دوانی، تهذیب الاصول علامه و اشکال التأسیس سمرقندی را شرح کرده و حواشی و تعلیقات بر هریک از شروح هدایه و مواقف و شروح شمسیه و مطالع، و شروح تذکره و چغمینی و رسالۀ بیست باب خواجه و تحریر اقلیدس نوشته است و مجموعۀ منهج الدعوات سیدبن طاوس رابفارسی ترجمه کرده و رساله ای بزبان فارسی در علم قیافه، و رساله ای بزبان ترکی در امامت دارد. زبدۀ تألیفاتش عبارت است از تاج المناقب فی فضائل الائمه، و منهج الفصاحه فی شرح نهج البلاغه که هر دو کتاب را بنام شاه اسماعیل اول مرقوم داشته است. قرآن مجید را بزبان فارسی و عربی تفسیر کرده، فارسی آن در چند مجلد تمام شده ولی عربی آن از سورۀ بقره تجاوز نکرده است. صاحب ریاض العلماء گوید: ’تفسیر سورۀ فاتحه و قسمتی از آیات سورۀ بقره را که تقریباً به اندازۀ ده هزار بیت بود و نیز شرح گلشن راز شبستری را که هر دوبخط خود وی نوشته شده بود در اردبیل دیدم’. وی از علامۀ دوانی اجازۀ روایت داشت. این اشعار از اوست: ای گشته ز ذات خود هویدا چون نور ذرات جهان ز نور تو یافت ظهور کنه تو ز دانش خردها مستور وجه تو ز ادراک نظرها همه دور. رفت جان من و رفتار تو از یاد نرفت شکل بالای تو از خاطر ناشاد نرفت بعد از این جامۀ جان چاک زنم در غم عشق سوز این سینه چو از ناله و فریاد نرفت. یافتم دل را در آن زلف از فروغ برق آه جز به آتش در شب تاریک نتوان برد راه. (از دانشمندان آذربایجان تألیف تربیت، به اختصار). و رجوع به همین کتاب و روضات الجنات ص 185 و تذکرۀ روز روشن صص 66-77 و الذریعه ذیل دیوان الهی و فرهنگ سخنوران و فهرست کتاب خانه مدرسه سپهسالار ج 2 ص 129 و نیز رجوع به حسین اردبیلی در این لغت نامه شود از سخنوران قرن سیزدهم هجری متوفی 1296 هجری قمری اشعارش بزبان ترکی است. (حدیقه الشعراء، از دانشمندان آذربایجان). و رجوع به الذریعه ذیل دیوان حکیم الهی اردبیلی شود
