بخش اصطهبانات در میانۀجنوب و خاور شیراز واقع است و جزو ولایت نیریز از استان فارس است. طول آن از قریۀ ایج تا خان کب سیزده فرسنگ و پهنای آن از قریۀ سجل آبادخیر تا قریۀ میمون خیر یک فرسخ و نیم است وبعبارت دیگر طول آن 78 هزار و عرض آن 9 هزار گز است. حدود آن از جانب مشرق نیریز و از شمال دریاچۀ بختگان و از جنوب و مغرب فسا است. هوای بلوک مزبور در کمال اعتدال است و در آن نارنج، انجیر و میوه های سردسیری پرورش می یابد. محصول آن گندم، جو، پنبه، خشخاش، نخود، عدس، کنجد و زعفران است و آب آن از چشمه تأمین میگردد. حیوانها و پرندگانی که در آنجا شکار میکنند عبارتند از: بز، پازن، قوچ، میش کوهی، کبک و تیهو. پازهر مشهور شبانکاره را از شکم بز و پازن کوهستان جنوبی آن بدست می آورند و آنرا به بهای جواهر نفیس خرید و فروش میکنند. پازهر مزبور به اندازه های مختلف یافت میشود که بزرگترین آنها به اندازۀ خیار و بالنگی است. مرکز بلوک تا روزگار فرمانروایی سلسلۀ آل مظفر شهر ایج بود. و در سال 756 هجری قمری این شهر را غارت و ویران کردند. از آن پس قصبۀ بلوک اصطهبانات شد که در 28 فرسنگی جنوب شرقی شیراز واقع است. و برحسب نقشه در 42000 گزی سهل آباد است. بیشتر خانه های آن از خشت خام و گل و چوب ساخته شده و شمارۀ آنها نزدیک به دوهزار است. آب زراعت و بوستانهای قصبۀ اصطهبانات از چشمۀ قهری و پازهری یا بلهجۀ دیگر قیر و پادزهر است. این چشمه از سمت قبله همه جا از زیر درختان میوه دار و بی میوه میگذرد و در بیشتر مواضع بعلت فراوانی اشجار آفتاب بدان نمی تابد و در بهار نزدیک ده سنگ آسیای گردان آب دارد. در سالهای خشک گاهی آب چشمه ها آنچنان کم میشود که احتیاج مردم را تأمین نمیکند و از اینرو از زمانهای قدیم آب انبارهای بسیار در قصبه ساخته اند که میزان آب مورد نیاز اهالی را برای یک سال تأمین میکنند. عده قرای بلوک 12 است. و در جغرافیای غرب آمده است: دارای هوایی معتدل است و از چشمه سارهای موسوم به قیر و پادزهر مشروب میگردد که از وسط جنگل انبوهی میگذرد. در خشکسالی آب چشمه ها بشهر نمیرسد و بدین سبب آب انبارهای بزرگ ساخته اند که در آنها آبهای باران را خزانه میکنند. محصول عمده فلاحتی آن غلات، تریاک و بیشتر زعفرانست. بزهای کوهی این بلوک تریاقی میدهد که بنام فادزهر حیوانی معروفست. جمعیت کلیۀ بلوک 17 هزار تن است و مرکز آن بهمین نام معروفست و دارای 200 خانوارجمعیت است. (از جغرافیای غرب ص 127). و لسترنج آرد: در نیمه راه میان خیره و ایگ شهر اصطهبانات واقع است که جغرافی نویسان عرب آنرا اصطهبانان و گاهی اصبهانات نامیده اند. (سرزمینهای خلافت شرقی ص 311). و مؤلف فرهنگ جغرافیایی ایران آرد: نام یکی از بخش های چهارگانه فسا و دهستان حومه است. این بخش در شمال باختری شهرستان واقع و حدود آن به قرار زیر است: از جنوب بخش داراب و بخش حومه فسا، از شمال دریاچۀ بختگان، ازخاور بخش نیریز، از باختر بخش حومه فسا. هوای بخش در قسمت خاوری گرم و در بقیۀ مناطق معتدل است و آب آن از رود خانه بشار و قنوات تأمین میگردد. محصولات آن عبارتند از: غلات، پنبه، تریاک، زعفران، حبوبات، بادام، گردو، کشمش، برنج، لبنیات. شغل اهالی آنجا زراعت و باغداری و کسب، و زبان آنان فارسی، ترکی و مذهب آنها تشیع میباشد. این بخش از سه دهستان بنام ایج، خیر و حومه تشکیل می یابد و مجموع قراء و قصبات و مزارع آن 25 و سکنۀ آن در حدود 23000 تن است. صنایع دستی معمول قالی بافی و ساختن ظروف کاشی و مرکز بخش قصبۀ اصطهبانات است. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 7)
