ابن العلأبن عماربن عریان بن عبدالله بن حصین التمیمی المازنی البصری. ابن خلکان پس از ذکر نسب بصورت مزبور گوید بخط خود در مسودات دیدم که نام او ابوعمرو بن العلأبن عماربن عبدالله بن الحصین بن الحرث بن جلهم بن خزاعی بن مازن بن مالک بن عمرو بن تمیم (و بعضی نام او را زبان گفته اند) و او یکی از قراء سبعه و اعلم ناس بقرآن کریم و عربیت و شعر است و چون واضع نحو امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه السلام را بشمار آریم او از طبقۀ رابعه محسوب خواهد بود. اصمعی گوید: از ابی عمرو بن العلا شنیدم که میگفت آن مقدار از نحو دانم که اعمش نمیدانست و اگر نوشته شود اعمش را حمل آن میسر نتواند بود و باز اصمعی گوید: از ابی عمرو هزار مسئلت کردم و با هزار حجت پاسخ گفت و ابوعمرو در حیات حسن بصری سرو پیشوای روزگار خویش بود و ابوعبیده گوید: ابوعمرواعلم مردم به ادب و عربیت و قرآن و شعر است و آنچه از عرب فصحاء شنیده و نوشته خانه ای را تا نزدیک سقف پر کردی... و باز اصمعی گوید: ده سال ملازم ابی عمرو بن العلا بودم و یکبار او به بیتی اسلامی تمثل نجست و فرزدق را درباره او ابیاتی است و صحیح این است که کنیۀ او اسم اوست و بعضی نام او را زبان گفته اند و صحیح نیست و ابن منادر گفت از ابی عمرو بن العلا پرسیدم تعلم تا کی نیکو است گفت تا گاه مرگ. مولد او در سال 70 یا 68 یا 65 هجری قمری بمکه بود و وفات وی در 154 یا 157 یا 156 هجری قمری بکوفه روی داد و عبدالله بن مقفعوی را رثا گفت و ابن خلکان چند شعر از آن رثا بیاورده است و اختلافی در باب آن اشعار ذکر کرده. و صاحب الکنی او را از روات حدیث نام برده است و ابن الندیم کتاب القراآت و کتاب النوادر را بدو نسبت کرده است. و گویند در نام او بیست و یک رأی مختلف است. سیوطی برخلاف ابن خلکان گوید: زبان درست و دیگر نام ها غلط است. و رجوع به حبط ج 1 ص 275 و فوات الوفیات ج 1 شود
