ابن محمد بن عبدالجلیل السجزی. مکنی به ابوسعید. از مشاهیر ریاضیین و معاریف منجمین قرن چهارم هجری از مردم سیستان. وی در علم نجوم و حساب و هندسه و هیئت تألیفات کثیره دارد از آن جمله است: کتاب جامع شاهی معروف و آن مجموعه ای است مرکب از پانزده رساله در علم نجوم و اختیارات و زایجات طالع و نحوها و در موزۀ بریطانیه در لندن نسخۀ بسیار ممتازی از آن موجود است در یک موضعی ازین کتاب (ورق 57 از نسخۀمذکور) گوید: و هذا جدول لمواضع الکواکب الثابتهفی الطول و العرض لسنه ثلثین و ثلثمائه من یزدجردبن شهریار الخ. و سنۀ 330 یزدجردی مطابق است باسنۀ 351 هجری، و در موضعی دیگر از همان کتاب (ورق 90) سنوات یزدجردیه را می برد تا سنۀ 358 که مطابق است با سنۀ 380 هجری، پس عصر وی فی الجمله تعیین شد، و ظاهراً غالب اوقات عمر خود را در شیراز در کنف حمایت عضدالدولۀ دیلمی (338- 372 هجری قمری) بسر برده و بسیاری از تألیفات خود را نیز به نام او موشح نموده است. از جمله نفایس ذخایری که در کتاب خانه ملی پاریس محفوظ است مجموعه ای است مرکب از 41 رساله درعلم حساب و هندسه و هیئت تألیف اشخاص مختلفه از مشاهیر ریاضیین و تمام این مجموعه بخط احمد بن محمد بن عبدالجلیل سجزی صاحب ترجمه است و آن رادر سنوات 358 تا 361 یعنی در عهد عضدالدولۀ دیلمی در شیراز نوشته است و هر چند در آخر تمام رساله ها نام خود را رقم نکرده ولی واضح است که تمام کتاب (باستثنای رسالۀ آخرین که خط یکی از مالکین این کتاب و مورخ است بسنۀ 658) خط یک کاتب است، و رسائلی که احمد بن عبدالجلیل سجزی در آخر آنها نام خود را رقم کرده است از قرار ذیل است که در آخر ورق 18 مسطور است:تمت المقاله بحمداﷲ و منه وصلی اﷲ علی محمد و آله کتبه احمد بن محمد بن عبدالجلیل بشیراز فی شهر ربیع الاول سنه ثمان و خمسین و ثلثمائه. و در آخر ورق 42 نوشته: تمت المقاله الثانیه و تم ّ تفسیر المقاله العاشرهمن کتاب اوقلیدس نقل ابی عثمان الدمشقی و الحمداﷲ وصلی اﷲ علی محمد و آله و سلم کتبه احمد بن محمد بن عبدالجلیل بشیراز فی شهر جمیدی الاولی سنه ثمان و خمسین و ثلاثمائه. و در آخر ورق 75 مسطور است: تم ما وجد بخط ابی الحسن ثابت بن قره الصابی فی هذا المعنی وﷲ الحمد ولی العدل و واهب العقل کما هو له اهل و کتب احمد بن محمد بن عبدالجلیل من نسخه نظیف بن یمن النصرانی المتطبب بشیراز سلخ جمادی الاخر (کذا) سنه تسع و خمسین و ثلاثمائه. و در آخر ورق 122 نوشته است: تمت المقاله فی مساحه المجسمات المکافئه لثابت بن قره و الحمداﷲ رب العالمین وصلی اﷲ علی سیدنا محمد خاتم النبیین و علی آله و کتب احمد بن محمد بن عبدالجلیل بشیراز لیله السبت لمن (کذا، ظ: لثمان) بقین من ربیع الاول سنه ثمان و خمسین و ثلثمائه و در آخر ورق 136 مسطور است: تم ّ کتاب ابراهیم بن سنان بن ثابت فی مساحه القطع المکافی کتبه احمد بن محمد بن عبدالجلیل بشیراز فی ماه اردیبهشت سنه ثمان و ثلثین و ثلثمائه یزدجردیه وﷲ الحمد والمنه. و سنۀ 338 یزدجردی مطابق است با سنۀ 359 هجری، و در آخر ورق 180مسطور است: تم ّ کتاب ابی الحسن ثابت بن قره فی الاعداد تلقب بالمتحابه و هو عشره اشکال کتبه احمد بن محمد بن عبدالجلیل بشیراز من نسخه ابی الحسن المهندس ایده اﷲ فی آخر خرداد ماه سنه ثمان و ثلثین و ثلاثمائه لیزدجرد. و در آخر ورق 187 نوشته است: تم ّ بحمداﷲ و منه وصلی اﷲ علی محمد و آله کتبه احمد بن محمد بن عبدالجلیل من نسخه سیدی ابی الحسن المهندس باصلاحه بشیراز فی آخر شعبان سنه شنح هجریه. مجموع آنچه از تألیفات احمد بن عبدالجلیل سجزی اکنون در مکاتب اروپا موجود است 29 کتاب است از جمله 15 رساله که مجموع آنها را جامعشاهی گویند در موزۀ بریطانیه در لندن، و 8 رساله در کتاب خانه ملی پاریس، و 6 رسالۀ دیگر در کتابخانه های دیگر اروپا، و علاوه برین 29 رساله، کتابی موسوم به صد باب نظامی عروضی در چهارمقاله (ص 54) و رساله ای در اسطرلاب حاجی خلیفه در کشف الظنون بدو نسبت داده اند. (تعلیقات آقای محمد قزوینی بر چهار مقاله). و مراکشی حسن ابوعلی در کتاب خود جامع المبادی که به سال 660 هجری قمری تألیف کرده از ابوریحان بیرونی آورده است که اسطرلاب سجزی مبنی بر حرکت زمین است نه حرکت فلک و فلک جز سبعۀ سیاره ثابت است و بیرونی میگوید حل این شبهه مشکل است یعنی شبهۀ حرکت زمین. رجوع به کتاب نلینو منطبعۀ روم 1911 شود. (نقل از گاهنامۀ سید جلال الدین طهرانی). او راست: منتخب کتاب الالوف و کتاب الدلائل و رجوع به ابوسعید... احمد شود
