جانوری است مانند موش، میوه های درختان میخورد و بر پشتش خطهای سیاه بود و به عربی در محاورۀ حال آن را فارهالتمر و فارهالنخل گویند و به فارسی موشک پران و موش خرما گویند. (آنندراج) : هرچه افتد به دست آن طرار به دو دستش خورد گلهری وار. یحیی کاشی (از آنندراج)
جانوری است مانند موش، میوه های درختان میخورد و بر پشتش خطهای سیاه بود و به عربی در محاورۀ حال آن را فارهالتمر و فارهالنخل گویند و به فارسی موشک پران و موش خرما گویند. (آنندراج) : هرچه افتد به دست آن طرار به دو دستش خورد گلهری وار. یحیی کاشی (از آنندراج)
نوعی از موش باشد بغایت درنده و آن را موش پرنده هم می گویند و در هندوستان بسیار است و آن خط خط می باشد مانند دانۀ سنجد. دم آن را قلم نقاشی کنند. و با کاف فارسی هم می گویند. (برهان). نوعی از موش که بغایت درنده است و آن را موش پرنده نیز گویند. (ناظم الاطباء). موش خرما. موش پران. موش پرنده. (فرهنگ فارسی معین). مؤلف سراج گوید: این لفظ هندی الاصل است و به کسر اول و فتح دوم و کاف فارسی است و آن را در فارسی موش خرما و موش پرنده و موش پران گویند و فارسی پنداشتن و به کاف تازی گفتن و نوشتن چنین لفظ کمال بی تحقیقی است. (حاشیۀ برهان چ معین)
نوعی از موش باشد بغایت درنده و آن را موش پرنده هم می گویند و در هندوستان بسیار است و آن خط خط می باشد مانند دانۀ سنجد. دم آن را قلم نقاشی کنند. و با کاف فارسی هم می گویند. (برهان). نوعی از موش که بغایت درنده است و آن را موش پرنده نیز گویند. (ناظم الاطباء). موش خرما. موش پران. موش پرنده. (فرهنگ فارسی معین). مؤلف سراج گوید: این لفظ هندی الاصل است و به کسر اول و فتح دوم و کاف فارسی است و آن را در فارسی موش خرما و موش پرنده و موش پران گویند و فارسی پنداشتن و به کاف تازی گفتن و نوشتن چنین لفظ کمال بی تحقیقی است. (حاشیۀ برهان چ معین)
منسوب به گوهر. از گوهر. چیزی را گویند که از گوهر ساخته باشند. (برهان قاطع) (بهار عجم) (فرهنگ نظام) (فرهنگ شعوری) (ناظم الاطباء) (فرهنگ رشیدی) مرصع. زرنگار. هرچیز منسوب به گوهر. (فرهنگ نظام) : همان گوهری تخت و دیبای چین همان یاره و گرز و تیغ و نگین. فردوسی. صبحدم آب خضر نوش از لب جام گوهری کز ظلمات بحر جست آینۀ سکندری. خاقانی. ، اصیل، خداوند اصل و نسب. (برهان قاطع). خداوند اصل و نژاد. (بهار عجم) (فرهنگ شعوری) (آنندراج) (فرهنگ رشیدی). شخص صاحب اصل و نسب. (فرهنگ نظام). اصیل و پاک نژاد. (ناظم الاطباء) نجیب. نژاده. والاتبار. حسیب و نسیب: گفت هنگامی یکی شهزاده بود گوهری و پرهنر و آزاده بود. رودکی. اما جهد باید کرد تا اگرچه اصیل و گوهری باشی بتن خود گوهر باشد. (قابوسنامه ص 19). زن، زن ز وفا شود ز زیور نشود سر، سر ز وفا شود ز افسر نشود بی گوهر، گوهری ز گوهر نشود سگ را سگی از قلاده کمتر نشود. سنائی. طمغاج خان عادل سلطان گوهری از عهد خویش تا ملک افراسیاب خان. سوزنی. به اقبال این گوهر گوهری از آن دایره دور شد داوری. نظامی. هنر تابد از مردم گوهری چو نور از مه و تابش از مشتری. نظامی. چونکه نسخته سخن سرسری هست بر گوهریان گوهری. نظامی (مخزن الاسرار ص 40). - اسب گوهری، اسب اصیل و نجیب. ، سخی و جوانمرد. (ناظم الاطباء). بخشنده. بذل کننده، ذاتی، مقابل عرضی. (برهان قاطع). ذاتی و جبلی، ضد عرضی. (ناظم الاطباء). گهری. طبعی. فطری. خلقی: گرم گردان مرا که تا بنهم عود شکر و دعا بر آذر تو گرمی از شمس گوهری باشد حاجت آمد مرا به گوهر تو. سوزنی. ، جوهری. جواهرفروش و جواهرشناس. (برهان قاطع) (فرهنگ نظام) (فرهنگ شعوری) (ناظم الاطباء). گوهرفروشی که آن را گوهری نیزگویند. (بهار عجم). و امروزه ’جواهری’ معرب گویند. رجوع به جوهر و جوهری شود. - امثال: قدر زر زرگر شناسد قدر گوهر گوهری. ، باگوهر. دارای گوهر. گوهردار. مالک گوهر. دارندۀ گوهر. صاحب گوهر: من یکی کردزاده لشکریم کز نیاکان خویش گوهریم. نظامی. گرچه ز بحر تو بگوهر کمند چون تو همه گوهری عالمند. نظامی. ، شمشیر و تیغ گوهردار. آبدار: آن گوهری حسامم در دست روزگار کآخر برونم آرد یک روز در وغا. مسعودسعد. ، کنایه از چیز صاف و روشن که آب و تاب گوهر داشته باشد. (بهار عجم). درخشنده. شفاف: هم از آب حیوان اسکندری زلالی چنین ساختم گوهری. نظامی (از بهار عجم). ، عنصری. آخشیجی: اگر به هستی مثلت کنیش گردد شیئی که هر که شیئی بود گوهری بود ناچار. ناصرخسرو
منسوب به گوهر. از گوهر. چیزی را گویند که از گوهر ساخته باشند. (برهان قاطع) (بهار عجم) (فرهنگ نظام) (فرهنگ شعوری) (ناظم الاطباء) (فرهنگ رشیدی) مرصع. زرنگار. هرچیز منسوب به گوهر. (فرهنگ نظام) : همان گوهری تخت و دیبای چین همان یاره و گرز و تیغ و نگین. فردوسی. صبحدم آب خضر نوش از لب جام گوهری کز ظلمات بحر جست آینۀ سکندری. خاقانی. ، اصیل، خداوند اصل و نسب. (برهان قاطع). خداوند اصل و نژاد. (بهار عجم) (فرهنگ شعوری) (آنندراج) (فرهنگ رشیدی). شخص صاحب اصل و نسب. (فرهنگ نظام). اصیل و پاک نژاد. (ناظم الاطباء) نجیب. نژاده. والاتبار. حسیب و نسیب: گفت هنگامی یکی شهزاده بود گوهری و پرهنر و آزاده بود. رودکی. اما جهد باید کرد تا اگرچه اصیل و گوهری باشی بتن خود گوهر باشد. (قابوسنامه ص 19). زن، زن ز وفا شود ز زیور نشود سر، سر ز وفا شود ز افسر نشود بی گوهر، گوهری ز گوهر نشود سگ را سگی از قلاده کمتر نشود. سنائی. طمغاج خان عادل سلطان گوهری از عهد خویش تا ملک افراسیاب خان. سوزنی. به اقبال این گوهر گوهری از آن دایره دور شد داوری. نظامی. هنر تابد از مردم گوهری چو نور از مه و تابش از مشتری. نظامی. چونکه نسخته سخن سرسری هست بر گوهریان گوهری. نظامی (مخزن الاسرار ص 40). - اسب گوهری، اسب اصیل و نجیب. ، سخی و جوانمرد. (ناظم الاطباء). بخشنده. بذل کننده، ذاتی، مقابل عرضی. (برهان قاطع). ذاتی و جبلی، ضد عرضی. (ناظم الاطباء). گهری. طبعی. فطری. خلقی: گرم گردان مرا که تا بنهم عودِ شُکر و دعا بر آذر تو گرمی از شمس گوهری باشد حاجت آمد مرا به گوهر تو. سوزنی. ، جوهری. جواهرفروش و جواهرشناس. (برهان قاطع) (فرهنگ نظام) (فرهنگ شعوری) (ناظم الاطباء). گوهرفروشی که آن را گوهری نیزگویند. (بهار عجم). و امروزه ’جواهری’ معرب گویند. رجوع به جوهر و جوهری شود. - امثال: قدر زر زرگر شناسد قدر گوهر گوهری. ، باگوهر. دارای گوهر. گوهردار. مالک گوهر. دارندۀ گوهر. صاحب گوهر: من یکی کردزاده لشکریم کز نیاکان خویش گوهریم. نظامی. گرچه ز بحر تو بگوهر کمند چون تو همه گوهری عالمند. نظامی. ، شمشیر و تیغ گوهردار. آبدار: آن گوهری حسامم در دست روزگار کآخر برونم آرد یک روز در وغا. مسعودسعد. ، کنایه از چیز صاف و روشن که آب و تاب گوهر داشته باشد. (بهار عجم). درخشنده. شفاف: هم از آب حیوان اسکندری زلالی چنین ساختم گوهری. نظامی (از بهار عجم). ، عنصری. آخشیجی: اگر به هستی مثلت کنیش گردد شیئی که هر که شیئی بود گوهری بود ناچار. ناصرخسرو
میرزای گوهری، از گویندگان فارسی زبان بوده است و دیوان شعر فارسی دارد بنام ’الذریعه الرضویه’ که علی اکبر مروج مؤلف (نفایس اللباب) از آن اشعاری نقل میکند و می گوید: اشعار مزبور از میرزای گوهری است. (الذریعه ج 9 ص 947 و ج 10 ص 30)
میرزای گوهری، از گویندگان فارسی زبان بوده است و دیوان شعر فارسی دارد بنام ’الذریعه الرضویه’ که علی اکبر مروج مؤلف (نفایس اللباب) از آن اشعاری نقل میکند و می گوید: اشعار مزبور از میرزای گوهری است. (الذریعه ج 9 ص 947 و ج 10 ص 30)
مخفف گوهری: مهتری کرده و آموخته از خانه خویش مهتری کردن و آن مهتری او راگهری. فرخی. نه در هنرم نقصان نه در گهرم خسران شیخی هنری دارم میری گهری دارم. صاحب علی مازندرانی (از آنندراج). رجوع به گوهری شود
مخفف گوهری: مهتری کرده و آموخته از خانه خویش مهتری کردن و آن مهتری او راگهری. فرخی. نه در هنرم نقصان نه در گهرم خسران شیخی هنری دارم میری گهری دارم. صاحب علی مازندرانی (از آنندراج). رجوع به گوهری شود
پسر ساده، نوکر، ملازم، فدایی، منسوب به گوهر: آنچه از جواهر ساخته شده باشد، جواهر نشان مرصع: همان گوهری تخت و دیبای چین همان یاره و گرز و تیغ و نگین، اصیل با اصل و نسب پاک نژاد: و ندیم باید که گوهری و فاضل و نیکو سیرت... بود. یا اسب گوهری. اسب اصیل و نجیب، دارای جوهر (شمشیر و غیره) : آن گوهری حسامم در دست روزگار کاخر برونم آرد یک روز در وغا. (مسعود سعد)، گوهر فروش جواهری، جوانمرد سخی، طبیعی فطری: گرمی از شمس گوهری باشد حاجت آمد مرا بگوهر تو. (سوزنی)، ذاتی مقابل عرضی، آنچه که مانند گوهر شفاف و درخشان باشد: هم از آب حیوان اسکندری زلالی چنین ساختم گوهری. (نظامی)، عنصری آخشیجی: اگر بهستی مثلث کنیش گردد شی که هر که شی بود گوهری بود ناچار. (ناصر خسرو)
پسر ساده، نوکر، ملازم، فدایی، منسوب به گوهر: آنچه از جواهر ساخته شده باشد، جواهر نشان مرصع: همان گوهری تخت و دیبای چین همان یاره و گرز و تیغ و نگین، اصیل با اصل و نسب پاک نژاد: و ندیم باید که گوهری و فاضل و نیکو سیرت... بود. یا اسب گوهری. اسب اصیل و نجیب، دارای جوهر (شمشیر و غیره) : آن گوهری حسامم در دست روزگار کاخر برونم آرد یک روز در وغا. (مسعود سعد)، گوهر فروش جواهری، جوانمرد سخی، طبیعی فطری: گرمی از شمس گوهری باشد حاجت آمد مرا بگوهر تو. (سوزنی)، ذاتی مقابل عرضی، آنچه که مانند گوهر شفاف و درخشان باشد: هم از آب حیوان اسکندری زلالی چنین ساختم گوهری. (نظامی)، عنصری آخشیجی: اگر بهستی مثلث کنیش گردد شی که هر که شی بود گوهری بود ناچار. (ناصر خسرو)
