مرکّب از: هش، هوش + -ومند، پسوند اتصاف و دارندگی، (از حاشیۀ برهان چ معین)، هوشمند. خداوند هوش و عقل و زیرکی. (برهان)، - ناهشومند، بی خرد. نابخرد: ز تخمی که کشتی در این رودبار تو را داد ای ناهشومند بار. فردوسی
مُرَکَّب اَز: هش، هوش + -ومند، پسوند اتصاف و دارندگی، (از حاشیۀ برهان چ معین)، هوشمند. خداوند هوش و عقل و زیرکی. (برهان)، - ناهشومند، بی خرد. نابخرد: ز تخمی که کشتی در این رودبار تو را داد ای ناهشومند بار. فردوسی
باهوش. خداوند هوش. هوشیار. صاحب هوش. (برهان) (انجمن آرا) : حکیمان داننده و هوشمند رسیدند نزدیک تخت بلند. فردوسی. به دل گفت کاین کودک هوشمند به جایی رسد در بزرگی بلند. فردوسی. بدین دانش و این دل هوشمند بدین برز و بالا و رای بلند. فردوسی. نگر تا خویشتن را چه پسندی به هر کس آن پسند ار هوشمندی. (ویس و رامین). هوشمندان به باغ دین اندر ای برادر گزیده اشجارند. ناصرخسرو. شاد کی باشد در این زندان تاری هوشمند؟ یاد چون آید سرود آن را که تن داردش تب. ناصرخسرو. این یکی دیو است بی تمییز و هوش خیرگی بیند ز بی هش هوشمند. ناصرخسرو. این نیست نشان هوشمندان او خواه به گریه خواه خندان. نظامی. سخن کآن از دماغ هوشمند است گر از تحت الثری آید بلنداست. نظامی. که من در دل آن دارم ای هوشمند که آن اژدها را رسانم گزند. نظامی. چنین گفت فرزانۀ هوشمند که دانا نگوید سخن ناپسند. سعدی. صد انداختی تیرو هر صد خطاست اگر هوشمندی یک انداز و راست. سعدی. ندهد مرد هوشمند جواب مگر آن گه کز او سؤال کنند. سعدی. رجوع به هوش شود
باهوش. خداوند هوش. هوشیار. صاحب هوش. (برهان) (انجمن آرا) : حکیمان داننده و هوشمند رسیدند نزدیک تخت بلند. فردوسی. به دل گفت کاین کودک هوشمند به جایی رسد در بزرگی بلند. فردوسی. بدین دانش و این دل هوشمند بدین برز و بالا و رای بلند. فردوسی. نگر تا خویشتن را چه پسندی به هر کس آن پسند ار هوشمندی. (ویس و رامین). هوشمندان به باغ دین اندر ای برادر گزیده اشجارند. ناصرخسرو. شاد کی باشد در این زندان تاری هوشمند؟ یاد چون آید سرود آن را که تن داردش تب. ناصرخسرو. این یکی دیو است بی تمییز و هوش خیرگی بیند ز بی هش هوشمند. ناصرخسرو. این نیست نشان هوشمندان او خواه به گریه خواه خندان. نظامی. سخن کآن از دماغ هوشمند است گر از تحت الثری آید بلنداست. نظامی. که من در دل آن دارم ای هوشمند که آن اژدها را رسانم گزند. نظامی. چنین گفت فرزانۀ هوشمند که دانا نگوید سخن ناپسند. سعدی. صد انداختی تیرو هر صد خطاست اگر هوشمندی یک انداز و راست. سعدی. ندهد مرد هوشمند جواب مگر آن گه کز او سؤال کنند. سعدی. رجوع به هوش شود
