- نیروفل (فَ / نَ فَ)
نیلوفر. (دزی ج 2 ص 742)
معنی نیروفل - جستجوی لغت در جدول جو
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
زور، قوه، قدرت، توانایی، در علم فیزیک عمل یک جسم بر جسم دیگر که باعث ایجاد کار در جسم دوم می شود، قابلیت، استعداد
گیاهی با گل های شیپوری و کبودرنگ که مانند پیچک به اشیای مجاور خود می پیچد و بالا می رود
نیلوفر آبی: در علم زیست شناسی نوعی نیلوفر دارای برگ های پهن و گل های سفید یا زرد است که در سطح حوض های بزرگ و استخرها پرورش می یابد
نیلوفر آبی: در علم زیست شناسی نوعی نیلوفر دارای برگ های پهن و گل های سفید یا زرد است که در سطح حوض های بزرگ و استخرها پرورش می یابد
دهی است از دهستان پشت آربابا از بخش بانۀشهرستان سقز، در 27هزارگزی جنوب غربی بانه و در منطقۀ کوهستانی سردسیری واقع است و یکصد تن سکنه دارد، آبش از چشمه، محصولش غلات، توتون، ارزن، ماذوج و شغل مردمش زراعت است، (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 5)
(وَ)
لغت نامه دهخدا
دهی است از دهستان سیاهکل بخش سیاهکل دیلمان شهرستان لاهیجان، با جمعیت 242 تن. محصولش غلات و بنشن و عسل است. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 2)
(نَ)
لغت نامه دهخدا
نوروز. (مهذب الاسماء) (دستورالاخوان) (منتهی الارب) (جهانگیری). معرب نوروز است. رجوع به نوروز در این لغت نامه و نیز رجوع به المعرب جوالیقی ج 1 ص 340 و الجماهر ص 53 و دزی ج 6 ص 742 شود: روز نیروز ساعت دوم... از ابرشتجان بیرون آمد. (تاریخ قم ص 243)
نیرو، رجوع به نیرو شود: دانای یونان ... یاد کرد نیروی و کارکرد و کارپذیری، (از مصنفات بابا افضل ج 6 ص 390) (فرهنگ فارسی معین)
(رُ)
لغت نامه دهخدا
سرزمینی است کوهستانی که میان سویس و ایتالیا و اتریش تقسیم شده است. تیرول ایتالیا از آدیژ علیا و ترانتن تشکیل یافته است. که زبان مردم آدیژ علیا آلمانی و ترانتن ایتالیائی است. تیرول اتریش که مساحت آن 12648 کیلومترمربع و مرکز آن انسبروک است در حدود 427500 تن سکنه دارد و از مراکز جلب سیاحان است. (از لاروس). رجوع به قاموس الاعلام ترکی شود
نیک فال، (فرهنگ فارسی معین)، نیک اختر، خوش طالع، نیکوطالع
(دَ)
لغت نامه دهخدا
نیلوفر معمولی یا نیلوفر آبی گیاهی است از تیره نیلوفرهای آبی که نزدیک به تیره آلاله ها است. این گیاه آبزی است و در مناطق گرم و معتدل می روید. برگهایش قلبی شکل و مسطح است. درازای دمبرگ طویل است و برگها در سطح آب شناورند. این گیاه را غالباً به عنوان یک گیاه زینتی در استخرها و حوضچه ها می کارند. ساقۀ خزندۀ این گیاه که در کف برکه ها و حوضچه ها می خزد به عنوان قابض در تداوی به کار می رود. از دانه های آن نیز جهت جلوگیری از ازدیاد قوه باه استفاده می شود.
نیلوفربزرگ: گونه ای نیلوفر آبی است که در برکه ها و حوضچه های نواحی گرم می روید. برگهای این گونه نیلوفر آبی دارای پهنۀ وسیع و جالب توجهی هستند به طوری که قطر پهنۀ برگهایش تا دو متر هم می رسد. لبۀ برگهایش که مانند دایرۀ وسیعی بر سطح آب قرار می گیرند به طرف بالابرگشته است همین برگشتگی لبۀ برگهای این گیاه به طرف بالا با توجه به وسعت پهنۀ برگها حالت یک قایق کوچک مدوری را به برگهای این گیاه داده است به طوری که می تواند وزن طفلی را که بر روی آن قرار گیرد تحمل کند. گلهایش نیز نسبهً بزرگ و داری گلبرگهای فراوانی هستند. رنگ گلبرگهای محیط گل سفید است و هرچه بیشتر به طرف مرکز گل متوجه شویم رنگ گلبرگها متمایل به قرمز می شود. میوه اش کروی شکل و خاردار است و دانه هایش محتوی نشاستۀ فراوان و خوراکی است ازین جهت این گیاه را ذرت آبی نیز گویند.
نیلوفر سفید: یکی دیگر از گونه های نیلوفر آبی است که گلهای سفید دارد.
نیلوفر هندی: گیاهی است از تیره نیلوفرهای آبی که گلهایی شبیه نیلوفر آبی معمولی دارد. برگها و گلهایش بر خلاف نیلوفر معمولی از سطح آب در حدود یک متر بالاتر قرار می گیرد. دوگونه ازاین گیاه شناخته شده است یک گونۀ آن که دارای گلهای زردرنگ است و خاص مناطق گرم آمریکای جنوبی است. گونۀ دیگر دارای گلهای سفید یا قرمز است و در مناطق گرم آسیا و اروپا می روید. دانه هایش ذخائر غذائی فراوان دارند و به باقلای مصری و الفول المصری موسومند.
نیلوفر باغی: گونه ای نیلوفر یا پیچک است که بیشتر به نام لبلاب موسوم است. این گیاه خودرو است و به سرعت تکثیر می یابد گلهایی به رنگ سفید یا گلی دارد و در اکثر نقاط ایران در مزارع و باغچه ها می روید و نموش هم سریع است.این گیاه اگر در زمینی بروید که نزدیکش گیاهی یا تکیه گاهی نباشد روی زمین می خزد، اما همین که به تکیه گاه یا گیاه دیگری رسید دور آن می پیچد و از آن بالا می رود. از برگهایش به عنوان سبزی آش استفاده می کنند، خوراک خوبی نیز برای دامها محسوب می شود. اما این گیاه زیان زیادی به مزارع خصوصاً مزارع غلات و کتان و شاهدانه می رساند چون از رشد آنها جلوگیری می کند. ریشه کن ساختن آن نیز دشوار است زیرا ریشه های نازکش در اعماق زمین فرومی رود و از هر تکۀ کوچک یک پیچک تازه می روید. نامهای دیگر این گیاه حشیشۀ مهبوله و لوایه و پیچک باغی و لبلاب و لبلاب صغیر و علیق و مداد و طربوش الغراب و قهقهه و لبینه و عصب صغیر و بور طخیله است.
نیلوفر پیچ هندی: گونه ای نیلوفر یا پیچک است که دارای ساقه های خزنده و برگهائی پوشیده از کرک و گلهائی به رنگهای زیبای ارغوانی یا بنفش یا سفیداست که به صورت خوشه مجتمع می باشند. منشاء اصلی این گیاه امریکای مرکزی است اما در شمال افریقا و فرانسه نیز کشت می شود. ریشه های متورم این گیاه دارای 40 درصد مواد نشاسته ای و 20 درصد قندهای مختلف و 4 درصد مواد پروتیدی است، از این جهت مورد تغذیه قرار می گیرد و مانند سیب زمینی از آن استفاده می شود. در جنوب ایران به ویژه بلوچستان گونه هائی از این گیاه می روید که در زبان محلی آن را گجر لاهوری می نامند. نامهای دیگر این گیاه حب النیل و عجب و قرطم هندی و حسن الساعه وحب العجب و دمهالعشاق و مرچایی و زیرکی و عجب گیاه و چهارمرجه است.
نیلوفر صحرائی: یکی از گونه های نیلوفر باغی است که پایا است و ساقۀ بالارونده و پیچنده دارد و گلهایش سفیدرنگ است. بزرگی گلها بین 3 تا 4 سانتی متر است و در اکثر مزارع و بیابانها به حالت وحشی می روید. نامهای دیگرش: سکرجا و لبلاب کبیر و پیچک صحرائی و اقسیان و حبل المساکین و عشاق الشجر و عصب و بدسغان و بدشغان و بداسغان و بدشگان وبدسکان و کف الکلب و راحهالکلب است.
نیلوفر فرنگی:انواع نیلوفر که در عهد ناصرالدین شاه از اروپا به ایران آوردند. (فرهنگ فارسی معین). نیلوفر در تداول امروزی قسمی پیچک است. گل آن چون شیپوری است به رنگ آبی سخت مطبوع یا سرخ کم رنگ و لطیف، در نهایت صفا و طراوت که صبح زود باز شود و چند ساعت پس از زدن آفتاب بپژمرد. گل ازرق. آفتاب پرست. گل کبود. (یادداشت مؤلف).
نیلوفر از اسپرغم هاست. (ذخیرۀ خوارزمشاهی). نیلوفر اسم فارسی است و کرنب الماء عبارت از اوست، بیخش مانند زردک و ساقش نرم و طولش به قدر عمق آبها، برگش به سطح آب و ثمرش به قدر سیبی شبیه به قبۀ خشخاش و در آن تخمهای عریض سیاه و بالزوجت و گلش بیرون آب و اکثر او کبود و بعضی سرخ و آن هندی است و بعضی مایل به زردی و تیرگی و بعضی گویند که بری او نیز می باشد. (از تحفۀ حکیم مؤمن). گلی است معروف که با آفتاب از آب سر برمی آورد و باز با آفتاب فرومی رود. (از برهان). نبات او در مرغزارها و آب ها ایستاده بود و بعضی در آب پنهان باشد و باقی نبات او بر روی آب بود و گل او سفید بود شبیه به شکوفۀ سوسن و میان گل او زعفرانی بود. (از ترجمه صیدنۀ بیرونی). آن را نینوفر نیز گویند، فارسی است، و آن در آب ایستاده روید. (از منتهی الارب) (از اقرب الموارد). کلمه ای اعجمی است و گفته اند که مرکب از دو جزء است: ’نیل’ که بدان رنگرزی کنند و ’فر’ که به معنی پر و جناح است، فکانه قیل: مجنح بنیل، لان الورقه کانها مصبوغه بالجناحین. (از اقرب الموارد). نیلوفر دو قسم باشد آفتابی و ماهتابی، آفتابی سرخ باشد به وقت طلوع آفتاب شکفته می شود و به هندی آن را کول گویند. دیگر ماهتابی و آن دو نوع است یکی سفید محض و دیگر سفید مایل به کبودی. این هر دو نوع به وقت شام شکفته می شود و در ادویۀ یونانیان همین را به کار برند. و خان آرزو در چراغ هدایت نوشته که نیلوفر سوای گل معروف است که درآب روید، گلی است دیگر که بیارۀ آن بر درخت دیگر پیچد و آن نیلی باشد. (از غیاث اللغات). و رجوع به انجمن آرا و فرهنگ رشیدی شود:
کبت نادان بوی نیلوفر بیافت
خوشش آمد سوی نیلوفر شتافت
وز بر خوشبوی نیلوفر نشست
چون گه رفتن فراز آمد نجست.
رودکی.
از وی (بلخ) ترنج و نارنج و نیشکر و نیلوفر خیزد. (حدود العالم).
گفتم چو برگ نیلوفر بود پیش ازین
گفتا کنون ز خون عدو شد چو ارغوان.
فرخی (دیوان چ دبیرسیاقی ص 273).
تا به دی ماه گل سرخ نباشد در باغ
تا به نوروز نباشد گل نو نیلوفر.
فرخی.
تا بود لعلی نعت گل نار
چون کبودی صفت نیلوفر.
فرخی.
گفتی که درزدند هزاران جای
آتش به گرد خرمن نیلوفر.
ناصرخسرو.
گر به روی تازه سوی روی آتش بنگری
روی آتش را همی تو تازه نیلوفر کنی.
ناصرخسرو (دیوان ص 453).
چرا پناه دل من به زیر زلف تو کرد
چو باشد از شب تاری نفور نیلوفر.
قطران.
مشنو از شب پرک حکایت خور
گرد حربا برآی و نیلوفر.
سنائی.
حوض ز نیلوفر و چمن ز گل سرخ
کوه نشابور گشت و کان بدخشان.
مختاری.
همچو چنبر باد چفته همچو نیلوفر کبود
قدو خد حاسدت از رنج و از بداختری.
سوزنی.
رای تو که آفتاب فضل است و هنر
گر یاد کند نیم شب از نیلوفر...
انوری.
ز آسیب دست دلبرش نیلی شده سیمین برش
سیاره ها نیلوفرش بر آفتاب انداخته.
خاقانی.
روی چو آفتاب به چشم چو نرگست
آن تازگی دهد که به نیلوفر آفتاب.
خاقانی.
نیلوفر خورشید جمال تو منم
خاکستر آتش خیال تو منم.
خاقانی.
چو عاجز گشت زین خاک جگرتاب
چو نیلوفر سپر افکند بر آب.
نظامی.
چشم نیلوفر از شکنجۀ خواب
جان درانداخته به قلعۀ آب.
نظامی.
فلک را کرد نیلی پوش پروین
موصل کرد به نیلوفر به نسرین.
نظامی.
چو نیلوفر در آب و ماه در میغ
پری رخ در میان پرنیان است.
سعدی.
خیری و خطمی و نیلوفر و بستان افروز
نقشهایی که در او خیره بماند ابصار.
سعدی.
آه اگر وقتی چو گل در بوستان یا چون سمن
در گلستان یا چو نیلوفر در آبت دیدمی.
سعدی.
آنکه چون لاله ازین پیش جگرسوخته بود
همچو نیلوفر ازین پس سپر افکند بر آب.
ابن یمین.
نیلوفر از آب سر برآورد و نمود
مژگان کبود و دیدۀ زراندود.
؟ (از تاج المآثر).
- نیلوفر آبی. رجوع به نیلوفر شود.
- نیلوفر باغی. رجوع به نیلوفر و نیز رجوع به گیاه شناسی گل گلاب ص 241 شود.
- نیلوفر بری. رجوع به نیلوفر صحرائی ذیل نیلوفر و رجوع به گیاه شناسی گل گلاب ص 241 شود.
- نیلوفر بحری. رجوع به نیلوفر آبی ذیل نیلوفر شود.
- نیلوفر بستانی. رجوع به نیلوفر باغی ذیل نیلوفر شود.
- نیلوفر خشکی. رجوع به نیلوفر باغی و نیلوفر صحرائی ذیل نیلوفر شود.
- نیلوفر کبود. رجوع به نیلوفر شود.
- نیلوفرصحرایی. رجوع به نیلوفر شود.
- نیلوفر ماتم، گل نیلوفر که از جهت سیاهی رنگ وی بر سرنمی زنند الا سیه پوشان ماتم. (آنندراج). سیه پوشان ماتم گل نیلوفر را از جهت سیه رنگی بر سر زنند. (غیاث اللغات) (از مصطلحات الشعراء) :
شمع نیلوفر ماتم زده از شعله به سر
ظلمت اندوخت شبم بس که ز هجران کسی.
صائب (از آنندراج).
- نیلوفر هندی. رجوع به نیلوفر شود.
- نیلوفر وحشی. رجوع به نیلوفر صحرائی ذیل نیلوفر شود
جشن نیلوفر، جشن نیلوفر جشنی بوده است که ایرانیان قدیم برپا می داشته اند. مؤلف برهان قاطع ذیل ’مرداد’ آرد: ’مرداد.... نام روز هفتم باشد از هر ماه شمسی و بعضی روز هشتم گفته اندو فارسیان بنابر قاعده کلی این روز را عید کنند و جشن سازند و این جشن را جشن نیلوفر خوانند و در این روز هر که حاجتی از پادشاه خواستی البته روا شدی’
نیلوفربزرگ: گونه ای نیلوفر آبی است که در برکه ها و حوضچه های نواحی گرم می روید. برگهای این گونه نیلوفر آبی دارای پهنۀ وسیع و جالب توجهی هستند به طوری که قطر پهنۀ برگهایش تا دو متر هم می رسد. لبۀ برگهایش که مانند دایرۀ وسیعی بر سطح آب قرار می گیرند به طرف بالابرگشته است همین برگشتگی لبۀ برگهای این گیاه به طرف بالا با توجه به وسعت پهنۀ برگها حالت یک قایق کوچک مدوری را به برگهای این گیاه داده است به طوری که می تواند وزن طفلی را که بر روی آن قرار گیرد تحمل کند. گلهایش نیز نسبهً بزرگ و داری گلبرگهای فراوانی هستند. رنگ گلبرگهای محیط گل سفید است و هرچه بیشتر به طرف مرکز گل متوجه شویم رنگ گلبرگها متمایل به قرمز می شود. میوه اش کروی شکل و خاردار است و دانه هایش محتوی نشاستۀ فراوان و خوراکی است ازین جهت این گیاه را ذرت آبی نیز گویند.
نیلوفر سفید: یکی دیگر از گونه های نیلوفر آبی است که گلهای سفید دارد.
نیلوفر هندی: گیاهی است از تیره نیلوفرهای آبی که گلهایی شبیه نیلوفر آبی معمولی دارد. برگها و گلهایش بر خلاف نیلوفر معمولی از سطح آب در حدود یک متر بالاتر قرار می گیرد. دوگونه ازاین گیاه شناخته شده است یک گونۀ آن که دارای گلهای زردرنگ است و خاص مناطق گرم آمریکای جنوبی است. گونۀ دیگر دارای گلهای سفید یا قرمز است و در مناطق گرم آسیا و اروپا می روید. دانه هایش ذخائر غذائی فراوان دارند و به باقلای مصری و الفول المصری موسومند.
نیلوفر باغی: گونه ای نیلوفر یا پیچک است که بیشتر به نام لبلاب موسوم است. این گیاه خودرو است و به سرعت تکثیر می یابد گلهایی به رنگ سفید یا گلی دارد و در اکثر نقاط ایران در مزارع و باغچه ها می روید و نموش هم سریع است.این گیاه اگر در زمینی بروید که نزدیکش گیاهی یا تکیه گاهی نباشد روی زمین می خزد، اما همین که به تکیه گاه یا گیاه دیگری رسید دور آن می پیچد و از آن بالا می رود. از برگهایش به عنوان سبزی آش استفاده می کنند، خوراک خوبی نیز برای دامها محسوب می شود. اما این گیاه زیان زیادی به مزارع خصوصاً مزارع غلات و کتان و شاهدانه می رساند چون از رشد آنها جلوگیری می کند. ریشه کن ساختن آن نیز دشوار است زیرا ریشه های نازکش در اعماق زمین فرومی رود و از هر تکۀ کوچک یک پیچک تازه می روید. نامهای دیگر این گیاه حشیشۀ مهبوله و لوایه و پیچک باغی و لبلاب و لبلاب صغیر و علیق و مداد و طربوش الغراب و قهقهه و لبینه و عصب صغیر و بور طخیله است.
نیلوفر پیچ هندی: گونه ای نیلوفر یا پیچک است که دارای ساقه های خزنده و برگهائی پوشیده از کرک و گلهائی به رنگهای زیبای ارغوانی یا بنفش یا سفیداست که به صورت خوشه مجتمع می باشند. منشاء اصلی این گیاه امریکای مرکزی است اما در شمال افریقا و فرانسه نیز کشت می شود. ریشه های متورم این گیاه دارای 40 درصد مواد نشاسته ای و 20 درصد قندهای مختلف و 4 درصد مواد پروتیدی است، از این جهت مورد تغذیه قرار می گیرد و مانند سیب زمینی از آن استفاده می شود. در جنوب ایران به ویژه بلوچستان گونه هائی از این گیاه می روید که در زبان محلی آن را گجر لاهوری می نامند. نامهای دیگر این گیاه حب النیل و عجب و قرطم هندی و حسن الساعه وحب العجب و دمهالعشاق و مرچایی و زیرکی و عجب گیاه و چهارمرجه است.
نیلوفر صحرائی: یکی از گونه های نیلوفر باغی است که پایا است و ساقۀ بالارونده و پیچنده دارد و گلهایش سفیدرنگ است. بزرگی گلها بین 3 تا 4 سانتی متر است و در اکثر مزارع و بیابانها به حالت وحشی می روید. نامهای دیگرش: سکرجا و لبلاب کبیر و پیچک صحرائی و اقسیان و حبل المساکین و عشاق الشجر و عصب و بدسغان و بدشغان و بداسغان و بدشگان وبدسکان و کف الکلب و راحهالکلب است.
نیلوفر فرنگی:انواع نیلوفر که در عهد ناصرالدین شاه از اروپا به ایران آوردند. (فرهنگ فارسی معین). نیلوفر در تداول امروزی قسمی پیچک است. گل آن چون شیپوری است به رنگ آبی سخت مطبوع یا سرخ کم رنگ و لطیف، در نهایت صفا و طراوت که صبح زود باز شود و چند ساعت پس از زدن آفتاب بپژمرد. گل ازرق. آفتاب پرست. گل کبود. (یادداشت مؤلف).
نیلوفر از اسپرغم هاست. (ذخیرۀ خوارزمشاهی). نیلوفر اسم فارسی است و کرنب الماء عبارت از اوست، بیخش مانند زردک و ساقش نرم و طولش به قدر عمق آبها، برگش به سطح آب و ثمرش به قدر سیبی شبیه به قبۀ خشخاش و در آن تخمهای عریض سیاه و بالزوجت و گلش بیرون آب و اکثر او کبود و بعضی سرخ و آن هندی است و بعضی مایل به زردی و تیرگی و بعضی گویند که بری او نیز می باشد. (از تحفۀ حکیم مؤمن). گلی است معروف که با آفتاب از آب سر برمی آورد و باز با آفتاب فرومی رود. (از برهان). نبات او در مرغزارها و آب ها ایستاده بود و بعضی در آب پنهان باشد و باقی نبات او بر روی آب بود و گل او سفید بود شبیه به شکوفۀ سوسن و میان گل او زعفرانی بود. (از ترجمه صیدنۀ بیرونی). آن را نینوفر نیز گویند، فارسی است، و آن در آب ایستاده روید. (از منتهی الارب) (از اقرب الموارد). کلمه ای اعجمی است و گفته اند که مرکب از دو جزء است: ’نیل’ که بدان رنگرزی کنند و ’فر’ که به معنی پر و جناح است، فکانه قیل: مجنح بنیل، لان الورقه کانها مصبوغه بالجناحین. (از اقرب الموارد). نیلوفر دو قسم باشد آفتابی و ماهتابی، آفتابی سرخ باشد به وقت طلوع آفتاب شکفته می شود و به هندی آن را کول گویند. دیگر ماهتابی و آن دو نوع است یکی سفید محض و دیگر سفید مایل به کبودی. این هر دو نوع به وقت شام شکفته می شود و در ادویۀ یونانیان همین را به کار برند. و خان آرزو در چراغ هدایت نوشته که نیلوفر سوای گل معروف است که درآب روید، گلی است دیگر که بیارۀ آن بر درخت دیگر پیچد و آن نیلی باشد. (از غیاث اللغات). و رجوع به انجمن آرا و فرهنگ رشیدی شود:
کبت نادان بوی نیلوفر بیافت
خوشش آمد سوی نیلوفر شتافت
وز بر خوشبوی نیلوفر نشست
چون گه رفتن فراز آمد نجست.
رودکی.
از وی (بلخ) ترنج و نارنج و نیشکر و نیلوفر خیزد. (حدود العالم).
گفتم چو برگ نیلوفر بود پیش ازین
گفتا کنون ز خون عدو شد چو ارغوان.
فرخی (دیوان چ دبیرسیاقی ص 273).
تا به دی ماه گل سرخ نباشد در باغ
تا به نوروز نباشد گل نو نیلوفر.
فرخی.
تا بود لعلی نعت گل نار
چون کبودی صفت نیلوفر.
فرخی.
گفتی که درزدند هزاران جای
آتش به گرد خرمن نیلوفر.
ناصرخسرو.
گر به روی تازه سوی روی آتش بنگری
روی آتش را همی تو تازه نیلوفر کنی.
ناصرخسرو (دیوان ص 453).
چرا پناه دل من به زیر زلف تو کرد
چو باشد از شب تاری نفور نیلوفر.
قطران.
مشنو از شب پرک حکایت خور
گرد حربا برآی و نیلوفر.
سنائی.
حوض ز نیلوفر و چمن ز گل سرخ
کوه نشابور گشت و کان بدخشان.
مختاری.
همچو چنبر باد چفته همچو نیلوفر کبود
قدو خد حاسدت از رنج و از بداختری.
سوزنی.
رای تو که آفتاب فضل است و هنر
گر یاد کند نیم شب از نیلوفر...
انوری.
ز آسیب دست دلبرش نیلی شده سیمین برش
سیاره ها نیلوفرش بر آفتاب انداخته.
خاقانی.
روی چو آفتاب به چشم چو نرگست
آن تازگی دهد که به نیلوفر آفتاب.
خاقانی.
نیلوفر خورشید جمال تو منم
خاکستر آتش خیال تو منم.
خاقانی.
چو عاجز گشت زین خاک جگرتاب
چو نیلوفر سپر افکند بر آب.
نظامی.
چشم نیلوفر از شکنجۀ خواب
جان درانداخته به قلعۀ آب.
نظامی.
فلک را کرد نیلی پوش پروین
موصل کرد به نیلوفر به نسرین.
نظامی.
چو نیلوفر در آب و ماه در میغ
پری رخ در میان پرنیان است.
سعدی.
خیری و خطمی و نیلوفر و بستان افروز
نقشهایی که در او خیره بماند ابصار.
سعدی.
آه اگر وقتی چو گل در بوستان یا چون سمن
در گلستان یا چو نیلوفر در آبت دیدمی.
سعدی.
آنکه چون لاله ازین پیش جگرسوخته بود
همچو نیلوفر ازین پس سپر افکند بر آب.
ابن یمین.
نیلوفر از آب سر برآورد و نمود
مژگان کبود و دیدۀ زراندود.
؟ (از تاج المآثر).
- نیلوفر آبی. رجوع به نیلوفر شود.
- نیلوفر باغی. رجوع به نیلوفر و نیز رجوع به گیاه شناسی گل گلاب ص 241 شود.
- نیلوفر بری. رجوع به نیلوفر صحرائی ذیل نیلوفر و رجوع به گیاه شناسی گل گلاب ص 241 شود.
- نیلوفر بحری. رجوع به نیلوفر آبی ذیل نیلوفر شود.
- نیلوفر بستانی. رجوع به نیلوفر باغی ذیل نیلوفر شود.
- نیلوفر خشکی. رجوع به نیلوفر باغی و نیلوفر صحرائی ذیل نیلوفر شود.
- نیلوفر کبود. رجوع به نیلوفر شود.
- نیلوفرصحرایی. رجوع به نیلوفر شود.
- نیلوفر ماتم، گل نیلوفر که از جهت سیاهی رنگ وی بر سرنمی زنند الا سیه پوشان ماتم. (آنندراج). سیه پوشان ماتم گل نیلوفر را از جهت سیه رنگی بر سر زنند. (غیاث اللغات) (از مصطلحات الشعراء) :
شمع نیلوفر ماتم زده از شعله به سر
ظلمت اندوخت شبم بس که ز هجران کسی.
صائب (از آنندراج).
- نیلوفر هندی. رجوع به نیلوفر شود.
- نیلوفر وحشی. رجوع به نیلوفر صحرائی ذیل نیلوفر شود
جشن نیلوفر، جشن نیلوفر جشنی بوده است که ایرانیان قدیم برپا می داشته اند. مؤلف برهان قاطع ذیل ’مرداد’ آرد: ’مرداد.... نام روز هفتم باشد از هر ماه شمسی و بعضی روز هشتم گفته اندو فارسیان بنابر قاعده کلی این روز را عید کنند و جشن سازند و این جشن را جشن نیلوفر خوانند و در این روز هر که حاجتی از پادشاه خواستی البته روا شدی’
قدرت، نیرومندی، (فرهنگ فارسی معین) : مثال کمیت، شمار و درازنا و پهنا ... بخردی و دانش و نیرویی، (ازدانشنامۀ علائی، الهیات ص 29) (فرهنگ فارسی معین)
(دِ)
لغت نامه دهخدا
نیک دل. (فرهنگ فارسی معین). مهربان. مشفق. خیرخواه:
پاکیزه دین و پاک نژاد و بزرگ عفو
نیکودل و ستوده خصال و نکوشیم.
فرخی.
نیکودل و نکونیت است و نکوسخن
خوش عادت است و طبع خوش او را و خوش زبان.
فرخی.
بواسحاق مردی نیکودل و مسلمان و نیکوسیرت بود. (تاریخ سیستان)
پاکیزه دین و پاک نژاد و بزرگ عفو
نیکودل و ستوده خصال و نکوشیم.
فرخی.
نیکودل و نکونیت است و نکوسخن
خوش عادت است و طبع خوش او را و خوش زبان.
فرخی.
بواسحاق مردی نیکودل و مسلمان و نیکوسیرت بود. (تاریخ سیستان)
(رِ)
لغت نامه دهخدا
کمک دهنده. مددکار. یاری کننده. تقویت کننده:
پسر بایدی پیشم اکنون به پای
دلارای و نیروده و رهنمای.
فردوسی.
نیروده تست ناف خرچنگ
عشرتگه تو دهان ضیغم.
خاقانی
پسر بایدی پیشم اکنون به پای
دلارای و نیروده و رهنمای.
فردوسی.
نیروده تست ناف خرچنگ
عشرتگه تو دهان ضیغم.
خاقانی
به یونانی نوعی صدف است. (فهرست مخزن الادویه)
(فَ)
لغت نامه دهخدا
نیلوپل. نیلوفر. رجوع به نیلوفر و نیز رجوع به جهانگیری و برهان قاطع شود:
آب انگور و آب نیلوفل
مر مرا از عبیر و مشک بدل.
بوشکور (از یادداشت مؤلف)
آب انگور و آب نیلوفل
مر مرا از عبیر و مشک بدل.
بوشکور (از یادداشت مؤلف)
(یِشْ)
لغت نامه دهخدا
فرض و تقدیر. به جائی مستعمل می شود که عربان بالفرض و التقدیر گویند. (انجمن آرا). از برساخته های دساتیر است. رجوع به نیرو به معنی تقدیر شود
پیچک، محموده، نیلوفر باغی. نیلوفر آبی. گیاهی است از تیره نیلوفر های آبی که نزدیک به تیره آلاله ها است این گیاه آبزی است و در مناطق گرم و معتدل میروید برگهایش قلبی شکل و مسطح و دارای دمبرگ طویل است و برگها در سطح آب شناورند این گیاه را غالبا بعنوان یک گیاه زینتی در استخرها و حوضچه ها میکارند. ساقه خزنده این گیاه که درکف برکه و حوضچه ها میخزد و بعنوان قابض در تداوی بکار میرود و از دانه های این گیاه نیز جهت جلوگیری از ازدیاد قوه باء مصرف کنند: نیلوفر آبی معمولی. توضیح گل آب یکی از اقسام این گیاه است که دارای گلهای رنگین است. توضیح، برخی کتب نیلوفر آبی را بنام آلاله آبی نیز نام برده اند باید توجه داشت که اشتباه است و آلاله آبی یکی از گونه های آلاله است و جز نیلوفر آبی است. یا نیلوفر بزرگ. گونه ای نیلوفر آبی که در برکه ها و حوضچه های نواحی گرم میروید برگهای این گونه نیلوفر آبی دارای پهنه وسیع جالب توجهی هستند بطوریکه قطر پهنه برگهایش تا 2 متر هم میرسد لبه برگهایش که مانند دایره وسیعی بر سمطح آب قرار میگیرند بطرف بالا برگشته است همین برگشتگی لبه برگهای این گیاه بطرف بالا با توجه بوسعت پهنه برگها حالت یک قایق کوچک مدوری را به برگهای این گیاه داده است بطوریکه میتواند وزن یک طفلی را که بر روی آن قرار گیرد تحمل کند گلهایش نیز نسبتا بزرگ و دارای گلبرگهای فراوانی هستند. رنگ گلبرگهای محیط گل سفید است و هرچه بطرف مرکز گل متوجه شویم رنگ گلبرگها متمایل به قرمز میشود میوه اش کروی شکل و خار دار است و دانه هایش محتوی نشاسته فراوان هستند و خوراکی میباشد از این جهت باین گیاه ذرت آبی نیز نامیده اند: مکتوریا ریجیا ذرت آبی. یا نیلوفر سفید. یکی از گونه های نیلوفر آبی که دارای گلهای سفید است: حشیشه السمک. یا نیلوفر معمولی. نیلوفر آبی. یا نیلوفر هندی. گیاهی است از تیره نیلوفر های آبی که گلهایش شبیه نیلوفر آبی معمولی دارد برگها و گلهایش بر خلاف نیلوفر آبی معمولی از سطح آب در حدود یک متر بالاتر قرار میگیرند دو گونه از این گیاه شناخته شده یک گونه از آن دارای گلهای زرد رنگ است و خاص مناطق گرم آمریکایی جنوبی است و گونه دیگر آن دارای گلهای سفید یا قرمز است و در مناطق گرم آسیا و اروپا میروید. دانه های محتوی ذخائر غذایی فراوانند و بنام باقلای مصری موسومند: باقلای مصری الفول المصری. یا نیلوفر باغی. گونه ای نیلوفر (پیچک) که بیشتر بنام لبلاب موسوم استاین گیاه خود رو است و بسرعت تکثیر مییابد گلهایی برنگ سفید یا گلی دارد و دراکثر نقاط ایران در مزارع و باغچه ها میروید و نموش نیز سریع است. این گیاه چنانچه در زمینی بروید که اطرافش گیاه و یا تکیه گاهی نباشد روی زمین میخزد ولی همینکه به تکیه گاه و یا گیاه دیگری رسید دور آن می پیچد و از آن بالا میرود. از برگهایش بعنوان سبزی آش استفاده میکنند و بعلاوه خوراک خوبی نیز جهت دام ها میباشد ولی این گیاه زیان زیادی بمزارع (خصوصا غلات و کتان و شاه دانه) میزند جلوگیری میکند. ریشه کن ساختن این گیاه هم خیلی دشوار است زیرا ریشه های نازکش در اعماق زمین فرو میروند و از هر تکه کوچک آن یک پیچک تازه میروید: نیلوفر حشیشه مهبوله لوایه پیچک باغی لبلاب طربوش الغراب قهقهه لبینه عصب صغیر لبلاب صغیر علیق مداد بورطخیله. یا نیلوفر پیچ هندی. گونه ای نیلوفر (پیچک) که دارای ساقه خزنده است و برگهایش پوشیده از کرک و گلهایی برنگهای زیبای ارغوانی یا بنفش یا سفیدرنگ دارد که بصورت خوشه مجتمع میباشند منشا اصلی این گیاه آمریکای مرکزی است ولی در شمال آفریقا و فرانسه نیز کشت میشود رشته های متورم این گیاه دارای 40 درصد مواد نشاسته ای و 20 درصد قند های مختلف و 4 درصد مواد پروتیدی است از این جهت مورد تغذیه قرار گرفته و نظیر سیب زمینی از آن استفاده میشود در جنوب ایران (بلوچستان) نیز گونه هایی از این گیاه میروید و اهالی بنام گجر لاهوری مینامند حب النیل عجب قرطم هندی حسن الساعه حب العجب دمه العشاق مرجایی زیرکی عجب گیاه چهار مرجه گجر لاهوری. یا نیلوفر صحرایی. یکی از گونه های نیلوفر باغی است که پایااست و ساقه بالا رونده و پیچیده دارد و گلهایش سفید رنگند و بزرگی گلها بین 3 تا 4 سانتی متر است و در اکثر مزارع و بیابانها بحالت وحشی میروید: لبلاب کبیر پیچک صحرایی اقسیان حبل المساکین عشاق الشجر عصب بد سغان بد شغان بد اسقان بد شگان بد سکان کف الکلب راحه الکلب. یا نیلوفر فرنگی. انواع نیلوفر که در عهد ناصر الدین شاه قاجار از اروپا به ایران وارد کردند
پیچک، محموده، نیلوفر باغی. نیلوفر آبی. گیاهی است از تیره نیلوفر های آبی که نزدیک به تیره آلاله ها است این گیاه آبزی است و در مناطق گرم و معتدل میروید برگهایش قلبی شکل و مسطح و دارای دمبرگ طویل است و برگها در سطح آب شناورند این گیاه را غالبا بعنوان یک گیاه زینتی در استخرها و حوضچه ها میکارند. ساقه خزنده این گیاه که درکف برکه و حوضچه ها میخزد و بعنوان قابض در تداوی بکار میرود و از دانه های این گیاه نیز جهت جلوگیری از ازدیاد قوه باء مصرف کنند: نیلوفر آبی معمولی. توضیح گل آب یکی از اقسام این گیاه است که دارای گلهای رنگین است. توضیح، برخی کتب نیلوفر آبی را بنام آلاله آبی نیز نام برده اند باید توجه داشت که اشتباه است و آلاله آبی یکی از گونه های آلاله است و جز نیلوفر آبی است. یا نیلوفر بزرگ. گونه ای نیلوفر آبی که در برکه ها و حوضچه های نواحی گرم میروید برگهای این گونه نیلوفر آبی دارای پهنه وسیع جالب توجهی هستند بطوریکه قطر پهنه برگهایش تا 2 متر هم میرسد لبه برگهایش که مانند دایره وسیعی بر سمطح آب قرار میگیرند بطرف بالا برگشته است همین برگشتگی لبه برگهای این گیاه بطرف بالا با توجه بوسعت پهنه برگها حالت یک قایق کوچک مدوری را به برگهای این گیاه داده است بطوریکه میتواند وزن یک طفلی را که بر روی آن قرار گیرد تحمل کند گلهایش نیز نسبتا بزرگ و دارای گلبرگهای فراوانی هستند. رنگ گلبرگهای محیط گل سفید است و هرچه بطرف مرکز گل متوجه شویم رنگ گلبرگها متمایل به قرمز میشود میوه اش کروی شکل و خار دار است و دانه هایش محتوی نشاسته فراوان هستند و خوراکی میباشد از این جهت باین گیاه ذرت آبی نیز نامیده اند: مکتوریا ریجیا ذرت آبی. یا نیلوفر سفید. یکی از گونه های نیلوفر آبی که دارای گلهای سفید است: حشیشه السمک. یا نیلوفر معمولی. نیلوفر آبی. یا نیلوفر هندی. گیاهی است از تیره نیلوفر های آبی که گلهایش شبیه نیلوفر آبی معمولی دارد برگها و گلهایش بر خلاف نیلوفر آبی معمولی از سطح آب در حدود یک متر بالاتر قرار میگیرند دو گونه از این گیاه شناخته شده یک گونه از آن دارای گلهای زرد رنگ است و خاص مناطق گرم آمریکایی جنوبی است و گونه دیگر آن دارای گلهای سفید یا قرمز است و در مناطق گرم آسیا و اروپا میروید. دانه های محتوی ذخائر غذایی فراوانند و بنام باقلای مصری موسومند: باقلای مصری الفول المصری. یا نیلوفر باغی. گونه ای نیلوفر (پیچک) که بیشتر بنام لبلاب موسوم استاین گیاه خود رو است و بسرعت تکثیر مییابد گلهایی برنگ سفید یا گلی دارد و دراکثر نقاط ایران در مزارع و باغچه ها میروید و نموش نیز سریع است. این گیاه چنانچه در زمینی بروید که اطرافش گیاه و یا تکیه گاهی نباشد روی زمین میخزد ولی همینکه به تکیه گاه و یا گیاه دیگری رسید دور آن می پیچد و از آن بالا میرود. از برگهایش بعنوان سبزی آش استفاده میکنند و بعلاوه خوراک خوبی نیز جهت دام ها میباشد ولی این گیاه زیان زیادی بمزارع (خصوصا غلات و کتان و شاه دانه) میزند جلوگیری میکند. ریشه کن ساختن این گیاه هم خیلی دشوار است زیرا ریشه های نازکش در اعماق زمین فرو میروند و از هر تکه کوچک آن یک پیچک تازه میروید: نیلوفر حشیشه مهبوله لوایه پیچک باغی لبلاب طربوش الغراب قهقهه لبینه عصب صغیر لبلاب صغیر علیق مداد بورطخیله. یا نیلوفر پیچ هندی. گونه ای نیلوفر (پیچک) که دارای ساقه خزنده است و برگهایش پوشیده از کرک و گلهایی برنگهای زیبای ارغوانی یا بنفش یا سفیدرنگ دارد که بصورت خوشه مجتمع میباشند منشا اصلی این گیاه آمریکای مرکزی است ولی در شمال آفریقا و فرانسه نیز کشت میشود رشته های متورم این گیاه دارای 40 درصد مواد نشاسته ای و 20 درصد قند های مختلف و 4 درصد مواد پروتیدی است از این جهت مورد تغذیه قرار گرفته و نظیر سیب زمینی از آن استفاده میشود در جنوب ایران (بلوچستان) نیز گونه هایی از این گیاه میروید و اهالی بنام گجر لاهوری مینامند حب النیل عجب قرطم هندی حسن الساعه حب العجب دمه العشاق مرجایی زیرکی عجب گیاه چهار مرجه گجر لاهوری. یا نیلوفر صحرایی. یکی از گونه های نیلوفر باغی است که پایااست و ساقه بالا رونده و پیچیده دارد و گلهایش سفید رنگند و بزرگی گلها بین 3 تا 4 سانتی متر است و در اکثر مزارع و بیابانها بحالت وحشی میروید: لبلاب کبیر پیچک صحرایی اقسیان حبل المساکین عشاق الشجر عصب بد سغان بد شغان بد اسقان بد شگان بد سکان کف الکلب راحه الکلب. یا نیلوفر فرنگی. انواع نیلوفر که در عهد ناصر الدین شاه قاجار از اروپا به ایران وارد کردند
قدرت، نیرومندی: (مثال کمیت: شمار و درازنا و پهنالله بخردی و دانش و نیرویی)
(آب انگور و آب نیلوفل مر مرا از عبیر و مشک بدل) (ابو شکور: المعجم. مد. چا. 230: 1)
((فَ))
فرهنگ فارسی معین
گیاهی است که مانند پیچک به اشیاء اطراف خود می پیچد و بالا می رود، گل هایش شیپوری و کبود رنگ می باشد، نیل پر
دیدن نیلوفر به خواب دلیل کنیزکی بود که بخرد. حضرت دانیال
اگر بیند نیلوفر بکند و به غلام داد، دلیل که آن غلام بگریزد.
اگر بیند نیلوفر بکند و به غلام داد، دلیل که آن غلام بگریزد.
