دهی است از دهستان مرکزی بخش صفی آباد شهرستان سبزوار، در 20 هزارگزی شمال شرقی صفی آباد، در منطقۀ کوهستانی معتدل هوائی واقع است و 583 تن سکنه دارد. آبش از قنات، محصولش غلات و پنبه و زیره و میوه ها، شغل اهالی زراعت است. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 9)
دهی است از دهستان مرکزی بخش صفی آباد شهرستان سبزوار، در 20 هزارگزی شمال شرقی صفی آباد، در منطقۀ کوهستانی معتدل هوائی واقع است و 583 تن سکنه دارد. آبش از قنات، محصولش غلات و پنبه و زیره و میوه ها، شغل اهالی زراعت است. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 9)
اوستا: نیخشوئپه، پهلوی: ن (ی) شپ، ن (ی) شپیتن (فرود شدن) ، پهلوی: نیشپک (غروب (آفتاب و ماه)) ، پازند: نیشوه، برای وهژه (بهیزک) ، کردی: سرنشیو (برگشته، (سر به پائین)) ، نیز کردی نشوو، نشیو (نشیب یک تپه) ، شیو (دره) ، نشیو (پائین) ، نشه ئو (دره). (از حاشیۀ برهان چ معین)، پستی. (آنندراج) (ناظم الاطباء) (غیاث اللغات). فرود. ضد فراز. سرازیری. (از ناظم الاطباء). شیب. گودی. (یادداشت مؤلف) : شیب تو با فراز و فراز تو با نشیب فرزند آدمی به تو اندر به شیب و تیب. رودکی. خروشان و جوشان و دل پرنهیب برافراز سر برکشید از نشیب. فردوسی. نباید نهادن دل اندر فریب که هست از پس هر فرازی نشیب. فردوسی. نشیبهاش چو چنگالهای شیردرشت فرازهاش چو پشت نهنگ ناهموار. فرخی. پهن ور دشتی نشیبش تودۀ ریگ روان سهمگین راهی فرازش ریزۀ سنگ سیاه. فرخی. چون کلنگان از هوا آهنگ او سوی نشیب چون پلنگان از نشیب آهنگ او سوی فراز. منوچهری. آب کار عدو افتاد ز بالا به نشیب هیچ آبی زنشیبی سوی بالا نشود. منوچهری. آب رونده به نشیب از فراز ابر شتابنده به سوی سماست. ناصرخسرو. می شتابد چو سیل سوی نشیب خلق سوی نشاط و لهو و لباس. ناصرخسرو. نشیب و توده وبالا همه خاموش و بی جنبش چو قومی هر یکی مدهوش و درمانده به سودائی. ناصرخسرو. که آید پس هر نشیبی فرازی که باشد پس هر فراقی وصالی. ابوالفرج رونی. و جملۀ پشته ها و نشیب و افراز آن ولایت به غله کارند. (فارسنامۀ ابن بلخی ص 144). در فراز و نشیب آن لختی پوئیدم. (کلیله و دمنه). آن عقل که برد نام بالایش سر چون سر خامه در نشیبش بین. خاقانی. خدای از هر نشیب و هر فرازی نپوشیده ست بر من هیچ رازی. نظامی. سعدیا از روی تحقیق این سخن نشنیده ای هر نشیبی را فراز و هر فرازی را نشیب. سعدی. چو سیل اندرآمد به هول و نهیب فتاد از بلندی به سر در نشیب. سعدی. اجل ناگهت بگسلاندرکیب عنان باز نتوان گرفت از نشیب. سعدی. ، پست. (برهان قاطع). نقیض فراز. (برهان قاطع) : هر مسکن که بلندتر هوای آن موافق تر و هر مسکن که نشیب تر هوای آن گرمتر و بخارات آن کثیف تر. (تاریخ بیهقی)، فروخزیده. (برهان قاطع)، زمین پست. (غیاث اللغات) (آنندراج). حضیض. غائر. غور. (از نصاب). خافضه. هبوط. (از منتهی الارب). - فراز و نشیب، پست و بلند. دشت و کوه. و نیز رجوع به نشیب و فراز شود: فراز و نشیبش همه کشته بود سر بخت مرد جوان گشته بود. فردوسی. بسی گشته ام در فراز و نشیب نیم مرد گفتار زرق و فریب. فردوسی. سبک شد عنان و گران شد رکیب همی تاخت اندر فراز و نشیب. فردوسی. ، جریان آب. تندی آب و سیل شیب: اگرم تو خصم باشی نروم ز پیش تیرت و گرم تو سیل باشی نگریزم از نشیبت. سعدی. تقدیر کرد که نشیب آن آب به کدام جانب تواند بودن. (فارسنامه ص 137). - نشیب کردن آب، آب سرازیر شدن. آب افتادن. (یادداشت مؤلف). جاری شدن. جریان یافتن: کنج دهان بغا نشیب کند آب از صفت... او چو سازم گفتار. سوزنی. ، عمق: شود پلنگ کشف وار در میان حجر رود نهنگ صدف وار در نشیب میاه. عبدالواسع. ، ادبار. بدبختی. (یادداشت مؤلف). ذلت: دلم گشت از آن خواب بد پرنهیب ز بالا بدیدم نشان نشیب. فردوسی. که روزی فراز است و روزی نشیب گهی شاد دارد گهی با نهیب. فردوسی. بدان برز و بالا ز بیم نشیب دلش ز آفریدون شده پرنهیب. فردوسی. یکی را نشیبی یکی را فرازی. (تاریخ بیهقی ص 384). - به سوی نشیب شدن، سرازیر شدن. پائین رفتن: چو گیو اندرآمد گروی از نهیب کمان شد ز دستش بسوی نشیب. فردوسی. ، افول کردن: دل هر دو بیداد شد پرنهیب که اختر همی رفت سوی نشیب. فردوسی. - به نشیب رسیدن، فرود آمدن. پائین آمدن: شخصی را به خرطوم از پشت زین درربود و مقدار دو نیزه بالا در روی هوا انداخت و چون به نشیب رسید هم به دندان در هوا به دونیم کرد. (ترجمه تاریخ یمینی ص 205). - به نشیب فروشدن، سرازیر شدن. - ، پست شدن. از جاه و مقام افتادن: کس نبیند فروشده به نشیب هر که را خواجه برکشد به فراز. فرخی. - رو به نشیب نهادن، رو نهان کردن: ای روا کرده فریبنده جهان بر تو فریب مر ترا خوانده و خود روی نهاده به نشیب. ناصرخسرو. - سر برنشیب، که میل به افول دارد. که رو به ادبار دارد: چو ز افراز شد بخت سر برنشیب سزد گر بود مرد را زو نهیب. فردوسی. - سر به نشیب آوردن، خفتن. به خواب ابدی رفتن. مردن: همان چون سر آری به سوی نشیب ز ناخفتگان برتو آید نهیب. فردوسی. - سر سوی نشیب نهادن، فرورفتن. افول کردن. به ادبار و پستی و ضعف گراییدن: که این دولت سر سوی نشیب نهاد. (تاریخ سیستان). - سر در نشیب، رو به زوال: زهی ملک دوران سر در نشیب پدر رفت و پای پسر در رکیب. سعدی. - سر در نشیب بودن، سرافکنده بودن. سر به زیر بودن: چون آب آسیا سر من در نشیب باد گر پیش کس دهان شودم آسیای نان. خاقانی. - سر در نشیب نهادن، فرود آمدن. پائین آمدن: زغن را نماند از تعجب شکیب ز بالا نهادند سر در نشیب. سعدی. - نشیب گرفتن، به پستی گرائیدن. به زوال گراییدن: که دولت گرفته ست از ایشان نشیب کنون کرد باید بدین کین نهیب. فردوسی. که چون بخت بیدار گیرد نشیب ز هر گونه ای دید باید نهیب. فردوسی
اوستا: نیخشوئپه، پهلوی: نَ (َیَ) شپ، نَ (َیَ) شپیتن (فرود شدن) ، پهلوی: نیشپک (غروب (آفتاب و ماه)) ، پازند: نیشوه، برای وهژه (بهیزک) ، کردی: سرنشیو (برگشته، (سر به پائین)) ، نیز کردی نشوو، نشیو (نشیب یک تپه) ، شیو (دره) ، نشیو (پائین) ، نشه ئو (دره). (از حاشیۀ برهان چ معین)، پستی. (آنندراج) (ناظم الاطباء) (غیاث اللغات). فرود. ضد فراز. سرازیری. (از ناظم الاطباء). شیب. گودی. (یادداشت مؤلف) : شیب تو با فراز و فراز تو با نشیب فرزند آدمی به تو اندر به شیب و تیب. رودکی. خروشان و جوشان و دل پرنهیب برافراز سر برکشید از نشیب. فردوسی. نباید نهادن دل اندر فریب که هست از پس هر فرازی نشیب. فردوسی. نشیبهاش چو چنگالهای شیردرشت فرازهاش چو پشت نهنگ ناهموار. فرخی. پهن ور دشتی نشیبش تودۀ ریگ روان سهمگین راهی فرازش ریزۀ سنگ سیاه. فرخی. چون کلنگان از هوا آهنگ او سوی نشیب چون پلنگان از نشیب آهنگ او سوی فراز. منوچهری. آب کار عدو افتاد ز بالا به نشیب هیچ آبی زنشیبی سوی بالا نشود. منوچهری. آب رونده به نشیب از فراز ابر شتابنده به سوی سماست. ناصرخسرو. می شتابد چو سیل سوی نشیب خلق سوی نشاط و لهو و لباس. ناصرخسرو. نشیب و توده وبالا همه خاموش و بی جنبش چو قومی هر یکی مدهوش و درمانده به سودائی. ناصرخسرو. که آید پس هر نشیبی فرازی که باشد پس هر فراقی وصالی. ابوالفرج رونی. و جملۀ پشته ها و نشیب و افراز آن ولایت به غله کارند. (فارسنامۀ ابن بلخی ص 144). در فراز و نشیب آن لختی پوئیدم. (کلیله و دمنه). آن عقل که برد نام بالایش سر چون سر خامه در نشیبش بین. خاقانی. خدای از هر نشیب و هر فرازی نپوشیده ست بر من هیچ رازی. نظامی. سعدیا از روی تحقیق این سخن نشنیده ای هر نشیبی را فراز و هر فرازی را نشیب. سعدی. چو سیل اندرآمد به هول و نهیب فتاد از بلندی به سر در نشیب. سعدی. اجل ناگهت بگسلاندرکیب عنان باز نتوان گرفت از نشیب. سعدی. ، پست. (برهان قاطع). نقیض فراز. (برهان قاطع) : هر مسکن که بلندتر هوای آن موافق تر و هر مسکن که نشیب تر هوای آن گرمتر و بخارات آن کثیف تر. (تاریخ بیهقی)، فروخزیده. (برهان قاطع)، زمین پست. (غیاث اللغات) (آنندراج). حضیض. غائر. غور. (از نصاب). خافضه. هبوط. (از منتهی الارب). - فراز و نشیب، پست و بلند. دشت و کوه. و نیز رجوع به نشیب و فراز شود: فراز و نشیبش همه کشته بود سر بخت مرد جوان گشته بود. فردوسی. بسی گشته ام در فراز و نشیب نیم مرد گفتار زرق و فریب. فردوسی. سبک شد عنان و گران شد رکیب همی تاخت اندر فراز و نشیب. فردوسی. ، جریان آب. تندی آب و سیل شیب: اگرم تو خصم باشی نروم ز پیش تیرت و گرم تو سیل باشی نگریزم از نشیبت. سعدی. تقدیر کرد که نشیب آن آب به کدام جانب تواند بودن. (فارسنامه ص 137). - نشیب کردن آب، آب سرازیر شدن. آب افتادن. (یادداشت مؤلف). جاری شدن. جریان یافتن: کنج دهان بغا نشیب کند آب از صفت... او چو سازم گفتار. سوزنی. ، عمق: شود پلنگ کشف وار در میان حجر رود نهنگ صدف وار در نشیب میاه. عبدالواسع. ، ادبار. بدبختی. (یادداشت مؤلف). ذلت: دلم گشت از آن خواب بد پرنهیب ز بالا بدیدم نشان نشیب. فردوسی. که روزی فراز است و روزی نشیب گهی شاد دارد گهی با نهیب. فردوسی. بدان برز و بالا ز بیم نشیب دلش ز آفریدون شده پرنهیب. فردوسی. یکی را نشیبی یکی را فرازی. (تاریخ بیهقی ص 384). - به سوی نشیب شدن، سرازیر شدن. پائین رفتن: چو گیو اندرآمد گروی از نهیب کمان شد ز دستش بسوی نشیب. فردوسی. ، افول کردن: دل هر دو بیداد شد پرنهیب که اختر همی رفت سوی نشیب. فردوسی. - به نشیب رسیدن، فرود آمدن. پائین آمدن: شخصی را به خرطوم از پشت زین درربود و مقدار دو نیزه بالا در روی هوا انداخت و چون به نشیب رسید هم به دندان در هوا به دونیم کرد. (ترجمه تاریخ یمینی ص 205). - به نشیب فروشدن، سرازیر شدن. - ، پست شدن. از جاه و مقام افتادن: کس نبیند فروشده به نشیب هر که را خواجه برکشد به فراز. فرخی. - رو به نشیب نهادن، رو نهان کردن: ای روا کرده فریبنده جهان بر تو فریب مر ترا خوانده و خود روی نهاده به نشیب. ناصرخسرو. - سر برنشیب، که میل به افول دارد. که رو به ادبار دارد: چو ز افراز شد بخت سر برنشیب سزد گر بود مرد را زو نهیب. فردوسی. - سر به نشیب آوردن، خفتن. به خواب ابدی رفتن. مردن: همان چون سر آری به سوی نشیب ز ناخفتگان برتو آید نهیب. فردوسی. - سر سوی نشیب نهادن، فرورفتن. افول کردن. به ادبار و پستی و ضعف گراییدن: که این دولت سر سوی نشیب نهاد. (تاریخ سیستان). - سر در نشیب، رو به زوال: زهی ملک دوران سر در نشیب پدر رفت و پای پسر در رکیب. سعدی. - سر در نشیب بودن، سرافکنده بودن. سر به زیر بودن: چون آب آسیا سر من در نشیب باد گر پیش کس دهان شودم آسیای نان. خاقانی. - سر در نشیب نهادن، فرود آمدن. پائین آمدن: زغن را نماند از تعجب شکیب ز بالا نهادند سر در نشیب. سعدی. - نشیب گرفتن، به پستی گرائیدن. به زوال گراییدن: که دولت گرفته ست از ایشان نشیب کنون کرد باید بدین کین نهیب. فردوسی. که چون بخت بیدار گیرد نشیب ز هر گونه ای دید باید نهیب. فردوسی
محمد بن زین العابدین بن محمد بن عبدالمعطی الشیبی، جد شیبیین پرده داران کعبه در زمان حاضر. وفات او بسال 1253 هجری قمری بمکۀ مکرمه است. او راست رساله ای بنظم در مناسک حج برمبنای فقه شافعی. (از اعلام زرکلی چ 2 ج 6 ص 368)
محمد بن زین العابدین بن محمد بن عبدالمعطی الشیبی، جد شیبیین پرده داران کعبه در زمان حاضر. وفات او بسال 1253 هجری قمری بمکۀ مکرمه است. او راست رساله ای بنظم در مناسک حج برمبنای فقه شافعی. (از اعلام زرکلی چ 2 ج 6 ص 368)
محمد (سیدمیر...) بن محمد لوحی حسینی موسوی سبزواری اصفهانی، ملقب به مطهر و معروف به نقیبی. از علمای امامیۀ قرن یازدهم است. او راست: کفایهالمهتدی فی احوال المهدی. رجوع به ریحانه الادب ج 4 ص 233 و الذریعه ج 1 ص 421 شود
محمد (سیدمیر...) بن محمد لوحی حسینی موسوی سبزواری اصفهانی، ملقب به مطهر و معروف به نقیبی. از علمای امامیۀ قرن یازدهم است. او راست: کفایهالمهتدی فی احوال المهدی. رجوع به ریحانه الادب ج 4 ص 233 و الذریعه ج 1 ص 421 شود
ابوالحسن بیهقی آرد: حکیم محمد بن عیسی النجیبی الباشتینی او را نسبت به نجیب الملک مطیبی بود که مشرف ممالک بود و این خواجه شاعری بود حکیم طبع، و هیچکس از شعرای بیهق که من دیده ام لطیف سخن تر و زیرکتر و عالم تر به عروض و اوصاف شعر از وی ندیدم، و مرد نیکومحاورت بود و نیکواخلاق و از اشعار او این قصیده است: با من ای جان جهان تو هر نفس دیگر شوی گاه گردی جان ستان و گاه جانپرور شوی چرخ گردان نیستی من در شگفتم زآنکه چون یک زمان حنظل شوی و یک زمان شکّر شوی وز همه نادرتر است این خود که اندر یک زمان هم کنی خصمی و هم اندر میان داور شوی بتگری در دل کنی و ساحری در جان کنی با خرد خصمی کنی و با هوا یاور شوی. (از تاریخ بیهقی ص 229)
ابوالحسن بیهقی آرد: حکیم محمد بن عیسی النجیبی الباشتینی او را نسبت به نجیب الملک مطیبی بود که مشرف ممالک بود و این خواجه شاعری بود حکیم طبع، و هیچکس از شعرای بیهق که من دیده ام لطیف سخن تر و زیرکتر و عالم تر به عروض و اوصاف شعر از وی ندیدم، و مرد نیکومحاورت بود و نیکواخلاق و از اشعار او این قصیده است: با من ای جان جهان تو هر نفس دیگر شوی گاه گردی جان ستان و گاه جانپرور شوی چرخ گردان نیستی من در شگفتم زآنکه چون یک زمان حنظل شوی و یک زمان شکّر شوی وز همه نادرتر است این خود که اندر یک زمان هم کنی خصمی و هم اندر میان داور شوی بتگری در دل کنی و ساحری در جان کنی با خرد خصمی کنی و با هوا یاور شوی. (از تاریخ بیهقی ص 229)
