تاغ، طاق، غضاه، درختی است، (منتهی الارب) : الا ان اﷲ عزوجل قد لطف بهم فی الحطب و ارخصه علیهم حمل عجله من حطب الطاغ و هو الغضاء بدرهمین، (معجم البلدان ذیل کلمه خوارزم)، عرفطه صلعاء، طاغ که سرهای شاخ وی رفته باشد، (منتهی الارب)، هیزم، رجوع به طاق شود
تاغ، طاق، غضاه، درختی است، (منتهی الارب) : الا ان اﷲ عزوجل قد لطف بهم فی الحطب و ارخصه علیهم حمل عجله من حطب الطاغ و هو الغضاء بدرهمین، (معجم البلدان ذیل کلمه خوارزم)، عرفطه صلعاء، طاغ که سرهای شاخ وی رفته باشد، (منتهی الارب)، هیزم، رجوع به طاق شود
مرغزار، صحرا، دامن کوه، دامنۀ سبزکوه که وصل به صحرا باشد، برای مثال آهو ز تنگ کوه بیامد به دشت و راغ / برسبزه باده خوش بود اکنون اگر خوری (رودکی - ۵۳۰)، چنان شد ز لشکر در و دشت و راغ / که بر سر نیارست پرید زاغ (فردوسی - ۱/۳۳۷)
مرغزار، صحرا، دامن کوه، دامنۀ سبزکوه که وصل به صحرا باشد، برای مِثال آهو ز تنگ کوه بیامد به دشت و راغ / برسبزه باده خوش بُوَد اکنون اگر خوری (رودکی - ۵۳۰)، چنان شد ز لشکر در و دشت و راغ / که بر سر نیارست پرید زاغ (فردوسی - ۱/۳۳۷)
نوعی مرغابی با پرهای سیاه، برای مثال به هر سو یکی آبدان چون گلاب / شناور شده ماغ بر روی آب (اسدی - ۱۳۱)، ماغ در آبگیر گشته روان / راست چون کشتی ای ست قیراندود (رودکی - ۵۲۲) ابر نزدیک به زمین، املای دیگر واژۀ میغ، مه، بخاری که گاهی در هوای بارانی و مرطوب تولید می شود و فضا را تیره می کند، بخار آب پراکنده در هوای نزدیک زمین، میغ، ضباب، نزم، نژم
نوعی مرغابی با پرهای سیاه، برای مِثال به هر سو یکی آبدان چون گلاب / شناور شده ماغ بر روی آب (اسدی - ۱۳۱)، ماغ در آبگیر گشته روان / راست چون کشتی ای ست قیراندود (رودکی - ۵۲۲) ابر نزدیک به زمین، املایِ دیگر واژۀ میغ، مِه، بخاری که گاهی در هوای بارانی و مرطوب تولید می شود و فضا را تیره می کند، بخار آب پراکنده در هوای نزدیک زمین، میغ، ضَباب، نِزم، نِژم
بسیار گرم، سوزان، کنایه از جالب، هیجان انگیز، کنایه از نشانه، کنایه از غم و اندوه و درد و رنج که از مرگ عزیزی به انسان دست دهد، برای مثال ای خضر غیر داغ عزیزان و دوستان / حاصل تو را ز زندگی جاودانه چیست؟ (صائب - ۴۰۹) کنایه از اندوه سخت از ناامیدی و حرمان، برای مثال چو درویش بیند توانگر به ناز / دلش بیش سوزد به داغ نیاز (سعدی۱ - ۱۴۰) آهن تفته که با آن بر بدن انسان یا حیوان علامت می گذراند، جای سوخته با آهن تفته یا آتش، لکه داغ باطله: نشان بیهودگی و از کارافتادگی داغ باطله به کسی زدن: کنایه از او را از جرگۀ درستکاران و کارآمدان بیرون راندن داغ دل: کنایه از داغی که بر دل نشسته باشد، اندوهی سخت که از مرگ عزیزی دست داده باشد، مصیبت بزرگ، مصیبت مرگ یکی از عزیزان داغ دیدن: کنایه از از مرگ فرزند یا یکی از خویشان نزدیک خود دل آزرده شدن داغ شدن: بسیار گرم شدن، بسیار گرم و سوزان شدن داغ کردن: بسیار گرم کردن، گرم و سوزان ساختن، با آهن تفته جایی از بدن انسان یا حیوانی را سوزاندن، با آلت فلزی که در آتش سرخ شده در کفل چهارپایان علامت گذاشتن که شناخته شوند داغ و درفش: داغی که با درفش تفته بر پوست بدن بگذارند و نوعی از شکنجه است که در قدیم متداول بوده داغ و دروش: داغی که با درفش تفته بر پوست بدن بگذارند و نوعی از شکنجه است که در قدیم متداول بوده، برای مثال به موسمی که ستوران دروش و داغ کنند / ستوروار بر اعدا نهاد داغ ودروش (سوزنی - ۲۲۳)
بسیار گرم، سوزان، کنایه از جالب، هیجان انگیز، کنایه از نشانه، کنایه از غم و اندوه و درد و رنج که از مرگ عزیزی به انسان دست دهد، برای مِثال ای خضر غیر داغ عزیزان و دوستان / حاصل تو را ز زندگی جاودانه چیست؟ (صائب - ۴۰۹) کنایه از اندوه سخت از ناامیدی و حرمان، برای مِثال چو درویش بیند توانگر به ناز / دلش بیش سوزد به داغ نیاز (سعدی۱ - ۱۴۰) آهن تفته که با آن بر بدن انسان یا حیوان علامت می گذراند، جای سوخته با آهن تفته یا آتش، لکه داغ باطله: نشان بیهودگی و از کارافتادگی داغ باطله به کسی زدن: کنایه از او را از جرگۀ درستکاران و کارآمدان بیرون راندن داغ دل: کنایه از داغی که بر دل نشسته باشد، اندوهی سخت که از مرگ عزیزی دست داده باشد، مصیبت بزرگ، مصیبت مرگ یکی از عزیزان داغ دیدن: کنایه از از مرگ فرزند یا یکی از خویشان نزدیک خود دل آزرده شدن داغ شدن: بسیار گرم شدن، بسیار گرم و سوزان شدن داغ کردن: بسیار گرم کردن، گرم و سوزان ساختن، با آهن تفته جایی از بدن انسان یا حیوانی را سوزاندن، با آلت فلزی که در آتش سرخ شده در کفل چهارپایان علامت گذاشتن که شناخته شوند داغ و درفش: داغی که با درفش تفته بر پوست بدن بگذارند و نوعی از شکنجه است که در قدیم متداول بوده داغ و دِرَوش: داغی که با درفش تفته بر پوست بدن بگذارند و نوعی از شکنجه است که در قدیم متداول بوده، برای مِثال به موسمی که ستوران دِرَوش و داغ کنند / ستوروار بر اعدا نهاد داغ ودِرَوش (سوزنی - ۲۲۳)
از درختان جنگلی شبیه درخت گز که چوب آن را برای سوزاندن به کار می برند و آتش آن بادوام و زغالش نیز معروف است، تاخ، طاق، توغ، آق خزک، غضا، برای مثال دارم اسبی کش استخوان در پوست / هست چون در جوال هیزم تاغ (کمال الدین اسماعیل - ۴۶۷)
از درختان جنگلی شبیه درخت گز که چوب آن را برای سوزاندن به کار می برند و آتش آن بادوام و زغالش نیز معروف است، تاخ، طاق، توغ، آق خَزَک، غَضا، برای مِثال دارم اسبی کش استخوان در پوست / هست چون در جوال هیزم تاغ (کمال الدین اسماعیل - ۴۶۷)
متعدی، سرکش، شیطان که انسان را از راه راست باز دارد هر چیز باطل که آن را پرستش کنند، هر معبودی جز خدا، بت، مجسّمه ای از جنس سنگ، چوب، فلز یا چیز دیگر به شکل انسان یا حیوان که بعضی اقوام پرستش می کنند، بد، جبت، وثن، ژون، آیبک، بغ، صنم، ایبک، فغ، شمسه
متعدی، سرکش، شیطان که انسان را از راه راست باز دارد هر چیز باطل که آن را پرستش کنند، هر معبودی جز خدا، بُت، مجسّمه ای از جنس سنگ، چوب، فلز یا چیز دیگر به شکل انسان یا حیوان که بعضی اقوام پرستش می کنند، بُد، جِبت، وَثَن، ژون، آیبَک، بَغ، صَنَم، ایبَک، فَغ، شَمسِه
لات، عزی، بت، (منتهی الارب)، نصب، بدّ نصب، صنم، وثن، جبت، جادوگر، ساحر، شیطان، دیو، جادو، کاهن، هر باطل، (منتهی الارب)، هر چه جز خدا که آن را پرستند، (منتهی الارب)، هرچه آن را پرستند جز خدای عز و جل، (زمخشری)، آنچه پرستند بجز خدای تعالی، (مهذب الاسماء)، آنچه پرستند دون از خدای تعالی، (السامی)، هرچیز که پرستند سوای خدای تعالی، سرکش از اهل کتاب، (منتهی الارب)، مردۀ اهل کتاب، واحد و جمع در وی یکسان است، ج، طواغیت، طواغ، (منتهی الارب)، مرده از جن، جن مارد، هر پیشوائی در گمراهی و ضلال، مضل، گمراه کننده، سر و پیشرو ضلالی، صارف از طریق خیر، و در کلام مشایخ است: کل ما شغلک عن الحق فهو طاغوتک، (آنندراج)، و بعقیدۀ نگارنده، این کلمه از مادۀ طغیان می آید، به معنی تورانی است و جبت نیز از قبط است، و عرب زشتی و ظلم تورانی را بوسیلۀ ایرانیان و قبط را بوسیلۀ یهود شناخته است، و بعید نیست مراد از طاغوت، خدای مصریان، همان ’طت’ یا ’ثت’ باشد، چه با جبت (قبط) در قرآن مجید آمده است، اختلافی هم که در معنی آن شده است، دلیل اجنبی بودن و قدمت ورود آن بزبان و کمی استعمال آن است، رجوع به کلمه طغیان و توران و ترک و هون شود، از حد درگذشتن، (تاج المصادر بیهقی) (دهار) : نه چون چیپال هند از جور تختی کرده طاغوتش نه چون خاقان چین از ظلم ناجی داده طغیانش، خاقانی، آن فرشتۀ عقل چون هاروت شد سحرآموزدو صد طاغوت شد، مولوی، تن چو شد بیمار دارو جوت کرد زر قوی شد مر ترا طاغوت کرد، مولوی، از خدایت چاره هست از قوت نی چاره هست از دین از طاغوت نی، مولوی، ، کعب بن اشرف یهودی، (منتهی الارب)، معنی اخیر در حدیث و در آراء مفسران آمده است: زعامت آن ملاعین، با طاغوتی که به چرا معروف بود موکول بود، (ترجمه تاریخ یمینی)
لات، عزی، بت، (منتهی الارب)، نصب، بدّ نصب، صنم، وثن، جبت، جادوگر، ساحر، شیطان، دیو، جادو، کاهن، هر باطل، (منتهی الارب)، هر چه جز خدا که آن را پرستند، (منتهی الارب)، هرچه آن را پرستند جز خدای عز و جل، (زمخشری)، آنچه پرستند بجز خدای تعالی، (مهذب الاسماء)، آنچه پرستند دون از خدای تعالی، (السامی)، هرچیز که پرستند سوای خدای تعالی، سرکش از اهل کتاب، (منتهی الارب)، مَرَدَۀ اهل کتاب، واحد و جمع در وی یکسان است، ج، طواغیت، طواغ، (منتهی الارب)، مَرَدَه از جن، جن مارد، هر پیشوائی در گمراهی و ضلال، مضل، گمراه کننده، سر و پیشرو ضلالی، صارف از طریق خیر، و در کلام مشایخ است: کل ما شغلک عن الحق فهو طاغوتک، (آنندراج)، و بعقیدۀ نگارنده، این کلمه از مادۀ طغیان می آید، به معنی تورانی است و جبت نیز از قبط است، و عرب زشتی و ظلم تورانی را بوسیلۀ ایرانیان و قبط را بوسیلۀ یهود شناخته است، و بعید نیست مراد از طاغوت، خدای مصریان، همان ’طُت’ یا ’ثُت’ باشد، چه با جبت (قِبط) در قرآن مجید آمده است، اختلافی هم که در معنی آن شده است، دلیل اجنبی بودن و قدمت ورود آن بزبان و کمی استعمال آن است، رجوع به کلمه طغیان و توران و ترک و هون شود، از حد درگذشتن، (تاج المصادر بیهقی) (دهار) : نه چون چیپال هند از جور تختی کرده طاغوتش نه چون خاقان چین از ظلم ناجی داده طغیانش، خاقانی، آن فرشتۀ عقل چون هاروت شد سحرآموزدو صد طاغوت شد، مولوی، تن چو شد بیمار دارو جوت کرد زر قوی شد مر ترا طاغوت کرد، مولوی، از خدایت چاره هست از قوت نی چاره هست از دین از طاغوت نی، مولوی، ، کعب بن اشرف یهودی، (منتهی الارب)، معنی اخیر در حدیث و در آراء مفسران آمده است: زعامت آن ملاعین، با طاغوتی که به چرا معروف بود موکول بود، (ترجمه تاریخ یمینی)
از حد درگذرنده، (منتهی الارب)، کسی که از حد طاعت و ادب درگذشته باشد، (غیاث اللغات)، نافرمان، (منتهی الارب)، ج، طغات، (مهذب الاسماء)، غیرمنقاد، عاصی، سرکش، مرید، متجاوز از حد و قدر، غالی در کفر، زیاده رو، ستمکار، (منتهی الارب) : زمین تو گوئی مر خصم ملک را بگرفت بدان زمان که برآمد ز طاغیان فریاد، مسعودسعد، چو روز رزم تو بر طاغیان خزان باشد ز خون چگونه کند ذوالفقار تو گلشن، مسعودسعد، تیغ او اندر زمانه حشمتی منکر نهاد تا ازو طاغی و یاغی عبرتی منکر گرفت، مسعودسعد، ندانستند که تأیید دین محمدی، رایت هر طاغی نگونسار کند، (ترجمه تاریخ یمینی ص 392)، زانکه انسان در غنا طاغی شود همچو پیل خواب بین یاغی شود، مولوی، هارون الرشید را چون ملک و دیار مصر مسلم شد، گفتا بخلاف آن طاغی که بغرور ملک مصر دعوی خدائی کرد، نبخشم این مملکت را الا به خسیس ترین بندگان، (گلستان)، و در فارسی کلمه طاغی با فعل ’شدن’ ترکیب میشود و به معنی نافرمانی کردن بصورت فعل لازم به کار میرود
از حد درگذرنده، (منتهی الارب)، کسی که از حد طاعت و ادب درگذشته باشد، (غیاث اللغات)، نافرمان، (منتهی الارب)، ج، طغات، (مهذب الاسماء)، غیرمنقاد، عاصی، سرکش، مرید، متجاوز از حد و قدر، غالی در کفر، زیاده رو، ستمکار، (منتهی الارب) : زمین تو گوئی مر خصم ملک را بگرفت بدان زمان که برآمد ز طاغیان فریاد، مسعودسعد، چو روز رزم تو بر طاغیان خزان باشد ز خون چگونه کند ذوالفقار تو گلشن، مسعودسعد، تیغ او اندر زمانه حشمتی منکر نهاد تا ازو طاغی و یاغی عبرتی منکر گرفت، مسعودسعد، ندانستند که تأیید دین محمدی، رایت هر طاغی نگونسار کند، (ترجمه تاریخ یمینی ص 392)، زانکه انسان در غنا طاغی شود همچو پیل خواب بین یاغی شود، مولوی، هارون الرشید را چون ملک و دیار مصر مسلم شد، گفتا بخلاف آن طاغی که بغرور ملک مصر دعوی خدائی کرد، نبخشم این مملکت را الا به خسیس ترین بندگان، (گلستان)، و در فارسی کلمه طاغی با فعل ’شدن’ ترکیب میشود و به معنی نافرمانی کردن بصورت فعل لازم به کار میرود
