و متی حدث عن اکل لحوم الوحش تمدد فی المعده... فینبغی ان یبادر بالجوارشنات المسهله کالشهریارات. (ابن البیطار). نسخۀ چاپ مصر و نسخۀ لکلرک نیز چنین بوده است و من گمان میکنم که این کلمه صورت مصحف ’شب یارات’ باشد، جمع شب یاره. (یادداشت مؤلف). رجوع به شب یاره و شهریاران شود
و متی حدث عن اکل لحوم الوحش تمدد فی المعده... فینبغی ان یبادر بالجوارشنات المسهله کالشهریارات. (ابن البیطار). نسخۀ چاپ مصر و نسخۀ لکلرک نیز چنین بوده است و من گمان میکنم که این کلمه صورت مصحف ’شب یارات’ باشد، جمع شب یاره. (یادداشت مؤلف). رجوع به شب یاره و شهریاران شود
نوعی گوارش است: نافع است کبد و معده راو زرداب و مرهالسوداء را سود دارد و شکم براند... شیطرج هندی، زنجبیل... از هر یکی شش درهم و... از هر یک دوازده درهم... همه را بکوبند و ببیزند و بعسل مصفی بسرشند. (یادداشت مؤلف). رجوع به شهریاری شود
نوعی گوارش است: نافع است کبد و معده راو زرداب و مرهالسوداء را سود دارد و شکم براند... شیطرج هندی، زنجبیل... از هر یکی شش درهم و... از هر یک دوازده درهم... همه را بکوبند و ببیزند و بعسل مصفی بسرشند. (یادداشت مؤلف). رجوع به شهریاری شود
ابن دارا. آخر طبقۀ اولاد باوندبن شاپوربن کیووس بن قباد است و حکومت این سلسله از سال 345 تا 397 هجری قمریبوده است. (از حبیب السیر چ خیام ج 2 ص 416، 417). رجوع به ترجمه مازندران و استرآباد رابینو ص 135 شود از سرداران ایران که اردشیر پور شیرویه را بقتل رسانید. (از حبیب السیر چ طهران ج 1 ص 88)
ابن دارا. آخر طبقۀ اولاد باوندبن شاپوربن کیووس بن قباد است و حکومت این سلسله از سال 345 تا 397 هجری قمریبوده است. (از حبیب السیر چ خیام ج 2 ص 416، 417). رجوع به ترجمه مازندران و استرآباد رابینو ص 135 شود از سرداران ایران که اردشیر پور شیرویه را بقتل رسانید. (از حبیب السیر چ طهران ج 1 ص 88)
بخشی از شهر تهران که 17000 تن سکنه دارد و مرکز آن کرشته و دیه های آن ’علیشاه عوض’ و ’رباطکریم’ است. (از فرهنگ فارسی معین). در کتابهای جغرافیایی قدیم این نام را به یکی از ولایات مشهور نزدیک ری داده اند، و حمدالله مستوفی از قلعه ای بهمین نام که در شمال شهر بوده است یاد میکند و بعداً شرف الدین علی یزدی در شرح جنگهای تیمور اسم شهریار را به ری داده است. (از ترجمه سرزمین های خلافت شرقی ص 234) معروف به شیخ شهریار. در سه کیلومتری جنوب شرقی شیراز بقعۀ کوچکی قرار دارد که در آن دو سنگ قبر دیده می شود. بر روی یکی از آنها نوشته شده: صاحب النفس القدسیّه و المقامات العالیه شهریار بن علی الفسائی، و تاریخ فوتش هم سنۀ 616 هجری قمری است. (بزرگان شیراز تألیف رحمت الله مهراز ص 488) نام ایستگاه شمارۀ چهار راه آهن جنوب که پیشتر رباطکریم نامیده میشد. این نقطه بمناسبت اینکه مرکز شهریار است بدین نام خوانده شده و این محل در 36هزارگزی تهران واقع است. (یادداشت مؤلف) دهی از دهستان بربرود بخش الیگودرز شهرستان بروجرد است و 156 تن سکنه دارد. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 6)
بخشی از شهر تهران که 17000 تن سکنه دارد و مرکز آن کرشته و دیه های آن ’علیشاه عوض’ و ’رباطکریم’ است. (از فرهنگ فارسی معین). در کتابهای جغرافیایی قدیم این نام را به یکی از ولایات مشهور نزدیک ری داده اند، و حمدالله مستوفی از قلعه ای بهمین نام که در شمال شهر بوده است یاد میکند و بعداً شرف الدین علی یزدی در شرح جنگهای تیمور اسم شهریار را به ری داده است. (از ترجمه سرزمین های خلافت شرقی ص 234) معروف به شیخ شهریار. در سه کیلومتری جنوب شرقی شیراز بقعۀ کوچکی قرار دارد که در آن دو سنگ قبر دیده می شود. بر روی یکی از آنها نوشته شده: صاحب النفس القدسیّه و المقامات العالیه شهریار بن علی الفسائی، و تاریخ فوتش هم سنۀ 616 هجری قمری است. (بزرگان شیراز تألیف رحمت الله مهراز ص 488) نام ایستگاه شمارۀ چهار راه آهن جنوب که پیشتر رباطکریم نامیده میشد. این نقطه بمناسبت اینکه مرکز شهریار است بدین نام خوانده شده و این محل در 36هزارگزی تهران واقع است. (یادداشت مؤلف) دهی از دهستان بربرود بخش الیگودرز شهرستان بروجرد است و 156 تن سکنه دارد. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 6)
کلانتر و بزرگ شهر. (ناظم الاطباء) (برهان). حاکم. امیر ناحیه ای. فرمانروای شهر یا ناحیه یا کشور: شهریاری که خلاف تو کند زود فتد از سمن زار به خارستان وز کاخ به کاز. فرخی. به آیین یکی شهر شامس به نام یکی شهریار اندر او شادکام. عنصری. من گر تو ببلخ شهریاری در خانه خویش شهریارم. ناصرخسرو. مرا شهری است این دل پر ز حکمت مرا بین تا ببینی شهریاری. ناصرخسرو. بزرگی در آن ناحیت شهریار. سعدی. غم غریبی و غربت چو برنمی تابم بشهر خود روم و شهریار خود باشم. حافظ. ، پادشاهی را گویند که از همه پادشاهان عصرخود بزرگتر باشد. (برهان) (ناظم الاطباء). پادشاه بزرگ، و مطلق پادشاه را نیز گویند. (رشیدی). شاه. پادشاه. رجوع به شهربان شود: ای شهریار راستین ای پادشاه داد و دین ای نیک فضل و نیک خواه ای از همه شاهان گزین. دقیقی. پراندیشه شد زآن سخن شهریار بدان هفته کس را ندادند بار. فردوسی. به بدرود کردن گرفتش کنار ببارید آب از مژه شهریار. فردوسی. اگر شهریاری وگر زیردست جز از خاک تیره نیابی نشست. فردوسی. ز قیصر درود و ز ما آفرین بر این نامور شهریارزمین. فردوسی. چو دید اندر اوشهریار زمن برافتاد از بیم بر وی جشن. سهیلی (از حاشیۀ لغت فرس اسدی نخجوانی). ای شهریار عالم یکچند صید کردی یکچند گاه باید اکنون که می گساری. منوچهری. داد بر خسرو است فضل بر شهریار جود بر شاه شرق بخشش مال و نعم. منوچهری. مال تو از شهریار شهریاران گرد گشت ورنه اندر ری تو سرگین چیده یی از پارگین. منوچهری. یافت چون شهریار ابراهیم هرکه گم کرد شاه فرخ زاد. ابوحنیفۀ اسکافی (از تاریخ بیهقی ص 385). آخرالامر آن آمد که... بدیوان رسالت نشست (خواجه بونصر) و چون حاجت آمد که این حضرت و شهریار بزرگواررا رئیس... اختیار او را کردند. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 275). زبهر همه کس بود شهریار نه ازبهر یک تن که باشدش یار. اسدی. ز بیدین مکن خیره دانش طمع که دین شهریار است و دانش حشم. ناصرخسرو. اگر در تقریر محاسن نوبت آن پادشاه دیندار و شهریار کامکار خوضی و شروعی رود. (کلیله و دمنه). ملک شهریار است و ازشهریار هزیمت شدن بنده را ننگ نیست. سلطان آتسزبن قطب الدین محمد. شهریاری کز کف و شمشیر اوست ابر و برق آسمان مملکت. خاقانی. که دایم شهریارا کامران باش بصاحب دولتی صاحبقران باش. نظامی. سرخیل سپاه تاجداران سرحملۀ جمله شهریاران. نظامی. نه به استری سوارم نه چو اشتر زیر بارم نه خداوند رعیت نه غلام شهریارم. سعدی. شنیدم که باری بعزم شکار برون رفت بیدادگر شهریار. سعدی. یکی گفتش ای نامور شهریار بیا دست ازین مرد صالح بدار. سعدی. مرکب شهریار هم نتوان بهر خرجی ّ خود فروخت به لاش. ابن یمین. - شهریار بلند، اعلیحضرت. (یادداشت مؤلف). پادشاه بلندپایه: بپوشیدم این خلعت ناپسند بفرمان آن شهریار بلند. فردوسی. دگر گفت با شهریار بلند بگوی آنچه از من شنیدی ز پند. فردوسی. ، شهریاران، اصطلاحاً نام پادشاهان جزء ایالتهای دولت اشکانی است که هر یک در داخلۀ ایالت حکومت خودمختار ایجاد کرده و از نظر خارجی تابع شاهنشاه بودند. (حقوق ایران باستان)، لقب پادشاه اندر آب. (حدود العالم)، شاهزاده. (یادداشت مؤلف). فردوسی در خطاب رستم به سیاوش آورد: همی گفت رستم ایا نامدار ندیده ست دوران چو تو شهریار. فردوسی. ، {{صفت مرکّب}} خداوند شهر. یار و کمک شهر و مملکت. نگاهبان شهر: چو تنگ اندرآمد گو نامدار برآمد ز جا خسرو شهریار. فردوسی. چون به ایشان بازخورد آسیب شاه شهریار جنگ ایشان عجز گشت و سحر ایشان بادرم. عنصری. تحفۀ اسلامیان دعاست که یا رب خسرو اسلام شهریار بماناد. خاقانی. روز را بکر چون برون آید عقد بر شهریار بندد صبح. خاقانی. ، {{اسم خاص}} نامی از نامهای ایرانی، از جمله جعفر بن حسن بن علی بن شهریار قمی، یکی از روات. (یادداشت مؤلف)
کلانتر و بزرگ شهر. (ناظم الاطباء) (برهان). حاکم. امیر ناحیه ای. فرمانروای شهر یا ناحیه یا کشور: شهریاری که خلاف تو کند زود فتد از سمن زار به خارستان وز کاخ به کاز. فرخی. به آیین یکی شهر شامس به نام یکی شهریار اندر او شادکام. عنصری. من گر تو ببلخ شهریاری در خانه خویش شهریارم. ناصرخسرو. مرا شهری است این دل پر ز حکمت مرا بین تا ببینی شهریاری. ناصرخسرو. بزرگی در آن ناحیت شهریار. سعدی. غم غریبی و غربت چو برنمی تابم بشهر خود رَوَم و شهریار خود باشم. حافظ. ، پادشاهی را گویند که از همه پادشاهان عصرخود بزرگتر باشد. (برهان) (ناظم الاطباء). پادشاه بزرگ، و مطلق پادشاه را نیز گویند. (رشیدی). شاه. پادشاه. رجوع به شهربان شود: ای شهریار راستین ای پادشاه داد و دین ای نیک فضل و نیک خواه ای از همه شاهان گزین. دقیقی. پراندیشه شد زآن سخن شهریار بدان هفته کس را ندادند بار. فردوسی. به بدرود کردن گرفتش کنار ببارید آب از مژه شهریار. فردوسی. اگر شهریاری وگر زیردست جز از خاک تیره نیابی نشست. فردوسی. ز قیصر درود و ز ما آفرین بر این نامور شهریارزمین. فردوسی. چو دید اندر اوشهریار زمن برافتاد از بیم بر وی جشن. سهیلی (از حاشیۀ لغت فرس اسدی نخجوانی). ای شهریار عالم یکچند صید کردی یکچند گاه باید اکنون که می گساری. منوچهری. داد برِ خسرو است فضل برِ شهریار جود برِ شاه شرق بخشش مال و نعم. منوچهری. مال تو از شهریار شهریاران گرد گشت ورنه اندر ری تو سرگین چیده یی از پارگین. منوچهری. یافت چون شهریار ابراهیم هرکه گم کرد شاه فرخ زاد. ابوحنیفۀ اسکافی (از تاریخ بیهقی ص 385). آخرالامر آن آمد که... بدیوان رسالت نشست (خواجه بونصر) و چون حاجت آمد که این حضرت و شهریار بزرگواررا رئیس... اختیار او را کردند. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 275). زبهر همه کس بود شهریار نه ازبهر یک تن که باشَدْش یار. اسدی. ز بیدین مکن خیره دانش طمع که دین شهریار است و دانش حشم. ناصرخسرو. اگر در تقریر محاسن نوبت آن پادشاه دیندار و شهریار کامکار خوضی و شروعی رود. (کلیله و دمنه). ملک شهریار است و ازشهریار هزیمت شدن بنده را ننگ نیست. سلطان آتسزبن قطب الدین محمد. شهریاری کز کف و شمشیر اوست ابر و برق آسمان مملکت. خاقانی. که دایم شهریارا کامران باش بصاحب دولتی صاحبقران باش. نظامی. سرخیل سپاه تاجداران سرحملۀ جمله شهریاران. نظامی. نه به استری سوارم نه چو اشتر زیر بارم نه خداوند رعیت نه غلام شهریارم. سعدی. شنیدم که باری بعزم شکار برون رفت بیدادگر شهریار. سعدی. یکی گفتش ای نامور شهریار بیا دست ازین مرد صالح بدار. سعدی. مرکب شهریار هم نتوان بهر خرجی ّ خود فروخت به لاش. ابن یمین. - شهریار بلند، اعلیحضرت. (یادداشت مؤلف). پادشاه بلندپایه: بپوشیدم این خلعت ناپسند بفرمان آن شهریار بلند. فردوسی. دگر گفت با شهریار بلند بگوی آنچه از من شنیدی ز پند. فردوسی. ، شهریاران، اصطلاحاً نام پادشاهان جزء ایالتهای دولت اشکانی است که هر یک در داخلۀ ایالت حکومت خودمختار ایجاد کرده و از نظر خارجی تابع شاهنشاه بودند. (حقوق ایران باستان)، لقب پادشاه اندر آب. (حدود العالم)، شاهزاده. (یادداشت مؤلف). فردوسی در خطاب رستم به سیاوش آورد: همی گفت رستم ایا نامدار ندیده ست دوران چو تو شهریار. فردوسی. ، {{صِفَتِ مُرَکَّب}} خداوند شهر. یار و کمک شهر و مملکت. نگاهبان شهر: چو تنگ اندرآمد گوِ نامدار برآمد ز جا خسرو شهریار. فردوسی. چون به ایشان بازخورد آسیب شاه شهریار جنگ ایشان عجز گشت و سحر ایشان بادرم. عنصری. تحفۀ اسلامیان دعاست که یا رب خسرو اسلام شهریار بماناد. خاقانی. روز را بکر چون برون آید عقد بر شهریار بندد صبح. خاقانی. ، {{اِسمِ خاص}} نامی از نامهای ایرانی، از جمله جعفر بن حسن بن علی بن شهریار قمی، یکی از روات. (یادداشت مؤلف)
نام ملینی است که لکلرک در ترجمه ابن البیطار در شرح حمارالوحش آورده است ولی گمان میکنم این کلمه، شب یاره باشد و به غلط شهریار خوانده است. (یادداشت مؤلف)
نام ملینی است که لکلرک در ترجمه ابن البیطار در شرح حمارالوحش آورده است ولی گمان میکنم این کلمه، شب یاره باشد و به غلط شهریار خوانده است. (یادداشت مؤلف)
مؤلف لباب الالباب نویسد:از افاضل خراسان... و قصائد و مقطعات او مشهور نیست اما رباعیات او که از لطف طبع نشان دارد در اطراف جهان سایر است و در نزهه المجالس نیز یک رباعی از او آمده است. (لباب الالباب چ سعید نفیسی ج 2 ص 479، 788)
مؤلف لباب الالباب نویسد:از افاضل خراسان... و قصائد و مقطعات او مشهور نیست اما رباعیات او که از لطف طبع نشان دارد در اطراف جهان سایر است و در نزهه المجالس نیز یک رباعی از او آمده است. (لباب الالباب چ سعید نفیسی ج 2 ص 479، 788)
آریارات. ازپادشاهان کاپادوکیه (آسیای صغیر) ملقب به فیلوپاتر. وی چون بر تخت اجداد خویش نشست برای پدر مراسم دفن باشکوهی ترتیب کرد و بدوستان و بسران سپاه و همه تبعۀ خود عطوفت بسیار کرد و مورد محبت گروهی گردید و میتروبازان را بر تخت اجدادی نشانید. آرتاکسیاس پادشاه ارمنستان، بی آنکه خست و حرص خود را پنهان دارد، رسولانی نزد اریارات فرستادو خواهش کرد که با او همداستان شده یکی از دو جوانی را، که در اختیارش بودند، بکشد و سوفن را تصرف کند، ولی اریارات از این پیشنهاد، که دلالت بر بی حمیتی میکرد، تنفر بسیار اظهار و رسولان را توبیخ و ملامت کرد و نامه ای به آرتاکسیاس نوشت و به او توصیه کرد ازین سؤقصد بپرهیزد. این اقدام اریارات موجب ستایش بزرگی برای او شد و میتروبازان بواسطۀ درستی و تقوای اریارات بر تخت اجداد خویش نشست. (دیودور کتاب 31). از فحوای کلام دیودور معلوم است که میتروبازان پادشاه سوفن بوده و به حمایت اریارات بتخت موروثی رسیده. (سوفن نام ارمنستان کوچک بود) دیودور، سپس در قطعه ای از کتاب سی و یکم خود راجع به این پادشاه کاپادوکیه چنین نوشته: در المپیاد یکصد و پنجاه و پنجم، اریارات تاجی از ده هزار سکۀ طلا بوسیلۀ سفرائی بروم فرستاد، تا محبت خود را برومیان بنماید و اظهار بدارد، که از جهت دوستی با رومیان از وصلتی با خانوادۀ دمتریوس (پادشاه مقدونی) امتناع ورزیده است. چون فرستادۀ روم گراک خوس اظهارات سفراء را تصدیق کرد، سنای روم اریارات را بسیار ستود و تاج را پذیرفته هدایائی گرانبهاتر برای اریارات فرستاد. در همین وقت سفرای دمتریوس را بسنا وارد کردند، آنان نیز تاجی از ده هزار سکۀ طلا با قاتلین اکتاو در زنجیر آورده بودند. سنا مدتی شور کرد که چه کند، بالاخره تاج را پذیرفت، ولی قاتلین را، که ایزوکرات و لپ تین نام داشتند، رد کرد. از مندرجات کتاب 31 دیودور برمی آید که سپس هولوفرن برادر اریارات، وی را از کاپادوکیه براند ولی خود نتوانست مملکت را اداره و محبت مردم را جلب کند. (ایران باستان صص 2126- 2128) ، اریباسیوس دیگر معروف به قوابلی، و از آنرو بدین نام خوانده شده که بیماریهای زنان به او رجوع میشد. ونام او را ابن بختیشوع یاد کرده است. (تاریخ الحکماء قفطی ص 56). و رجوع بعیون الانباء ج 1 ص 103 شود
آریارات. ازپادشاهان کاپادوکیه (آسیای صغیر) ملقب به فیلوپاتر. وی چون بر تخت اجداد خویش نشست برای پدر مراسم دفن باشکوهی ترتیب کرد و بدوستان و بسران سپاه و همه تبعۀ خود عطوفت بسیار کرد و مورد محبت گروهی گردید و میتروبازان را بر تخت اجدادی نشانید. آرتاکسیاس پادشاه ارمنستان، بی آنکه خست و حرص خود را پنهان دارد، رسولانی نزد اریارات فرستادو خواهش کرد که با او همداستان شده یکی از دو جوانی را، که در اختیارش بودند، بکشد و سوفن را تصرف کند، ولی اریارات از این پیشنهاد، که دلالت بر بی حمیتی میکرد، تنفر بسیار اظهار و رسولان را توبیخ و ملامت کرد و نامه ای به آرتاکسیاس نوشت و به او توصیه کرد ازین سؤقصد بپرهیزد. این اقدام اریارات موجب ستایش بزرگی برای او شد و میتروبازان بواسطۀ درستی و تقوای اریارات بر تخت اجداد خویش نشست. (دیودور کتاب 31). از فحوای کلام دیودور معلوم است که میتروبازان پادشاه سوفن بوده و به حمایت اریارات بتخت موروثی رسیده. (سوفن نام ارمنستان کوچک بود) دیودور، سپس در قطعه ای از کتاب سی و یکم خود راجع به این پادشاه کاپادوکیه چنین نوشته: در المپیاد یکصد و پنجاه و پنجم، اریارات تاجی از ده هزار سکۀ طلا بوسیلۀ سفرائی بروم فرستاد، تا محبت خود را برومیان بنماید و اظهار بدارد، که از جهت دوستی با رومیان از وصلتی با خانوادۀ دِمتریوس (پادشاه مقدونی) امتناع ورزیده است. چون فرستادۀ روم گراک خوس اظهارات سفراء را تصدیق کرد، سنای روم اریارات را بسیار ستود و تاج را پذیرفته هدایائی گرانبهاتر برای اریارات فرستاد. در همین وقت سفرای دِمتریوس را بسنا وارد کردند، آنان نیز تاجی از ده هزار سکۀ طلا با قاتلین اکتاو در زنجیر آورده بودند. سنا مدتی شور کرد که چه کند، بالاخره تاج را پذیرفت، ولی قاتلین را، که ایزوکرات و لپ تین نام داشتند، رد کرد. از مندرجات کتاب 31 دیودور برمی آید که سپس هولوفرن برادر اریارات، وی را از کاپادوکیه براند ولی خود نتوانست مملکت را اداره و محبت مردم را جلب کند. (ایران باستان صص 2126- 2128) ، اریباسیوس دیگر معروف به قوابلی، و از آنرو بدین نام خوانده شده که بیماریهای زنان به او رجوع میشد. ونام او را ابن بختیشوع یاد کرده است. (تاریخ الحکماء قفطی ص 56). و رجوع بعیون الانباء ج 1 ص 103 شود
