- راهب
کسی که در دیر به سر می برد و به عبادت مشغول است، پارسا و عابد نصاری، دیرنشین، خائف، ترسنده، ترسان
معنی راهب - جستجوی لغت در جدول جو
- راهب (هَِ)
اسم فاعل از رهبه و دیگر مصادر ’ر ه ب’. (از اقرب الموارد). ترسنده. (مقدمۀ لغت میرسید شریف جرجانی ص 3). خائف. (ناظم الاطباء) : هو راهب من اﷲ، ای خائف. (ناظم الاطباء) ، مقدّس. (منتهی الارب) ، زاهد و گوشه نشین. ج، رهبان. (از متن اللغه) (از اقرب الموارد) (ناظم الاطباء). آنکه از مردم میبرد و در دیر خود بخدای روی آورد و او را عبادت کند. ج، رهبان و تأنیث آن راهبه. (از اقرب الموارد) ، عالم دین مسیح که به ریاضت پردازد و از خلق میبرد و به خدای روی آورد. (از تعریفات جرجانی). زاهد ترسایان. (کشاف زمخشری) (دهار) (السامی فی الاسامی) (ترجمان علامه تهذیب عادل چ دبیرسیاقی ص 50) (مهذب الاسماء) (شرفنامۀ منیری). پارسای ترسایان. ج، رهبان. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). پارسا و عابد ترسایان، و بعضی نوشته اند راهبان اکثر در کمر یا در دست زنجیری دارند. (آنندراج) (غیاث اللغات) (مهذب الاسماء). زاهد و گوشه نشین ترسایان را گویند. (برهان). ترسا. روحانی تارک دنیای عیسوی. دانشمندان مذهب نصاری را گویند و آنان اغلب به اعمال و ریاضتهای سخت میپردازند، خوردنیهای لذید را ترک گویند و از پوششهای نرم دوری گزینند. از خلق کنار گیرند و به خدای تعالی روی آورند و این صفات در مذهب حنیف اسلام مذموم و نهی شده است چنانکه در حدیث است: لا رهبانیه فی الاسلام. (از کشاف اصطلاحات الفنون). پارسای ترسایان. ج، رهبان. رهابین. رهابنه. رهبانون. (منتهی الارب) :
به بیراه پیدا یکی دیر بود
جهانجوی آواز راهب شنود.
فردوسی.
همانگاه راهب چو آوا شنید
فرود آمد از دیر و او را بدید.
فردوسی.
لباس راهبان پوشیده روزم
چو راهب زان برآرم هر شب آوا.
خاقانی.
راهب که دست داشت ز صد نور بر جهان
شمع شبش ز چوب صنوبر نکوتر است.
خاقانی.
خواجۀ جان گو مسلسل باش چون راهب که ما
میرداد مجلس از زنار و ساغر ساختیم.
خاقانی.
مسیحم که گاه از یهودی هراسم
گه از راهب هرزه لا میگریزم.
خاقانی.
کیوان که راهبی است سیه پوش دیر هفتم
گفت از خواص ملک چو تو سروری ندارم.
خاقانی.
چون شب اندر آمد آن راهب به صومعه اندر بعبادت ایستاده بود نوری دید که از زمین بر آسمان همی برشد. (تاریخ سیستان ص 99). چون بنزدیک دمشق رسیدند به زر نگاه کردند که از آن راهب بستده بودند همه سفال گشته بود. (تاریخ سیستان ص 99).
زاهد و راهب سوی من تاختند
خرقه و زنار درانداختند.
نظامی.
آنجا که کار صومعه راجلوه میدهند
ناقوس دیر راهب و نام صلیب هست.
حافظ (از شرفنامه).
- راهب دیر، راهب دیرنشین. پارسای ترسا که گوشه نشینی برگزیند. بزرگ دیر. رئیس دیر. رجوع به راهب شود:
بتصدیقی که دارد راهب دیر
بتوفیقی که بخشد واهب خیر.
نظامی.
راهب دیرش چو سپه عرضه داد
صد علم عشق برافراختیم.
عطار.
- راهب شدن، پذیرفتن عمل رهبانیت. ترک دنیا کردن. قبول زهد و کناره گیری از دنیا و مادیات. عابد نصرانی شدن: ترهب، راهب شدن. (تاج المصادر بیهقی).
- راهب عسلی، زاهد یهودان که پارچۀ زرد بجهت علامت دارند چه عسلی پارچۀ زرد را گویند. یهودان برای امتیاز بر دوش جبۀ خود دوزند. (برهان) (آنندراج) (غیاث اللغات). آن پارچه را غیار نیز گویند.
- ، خوش آینده و مقبول خلق، چه معنی عسل خوش آینده ساختن حق تعالی است کسی را بسوی خلق. (آنندراج) (غیاث اللغات).
- دیر راهب، عبادتگاه راهب. جای عبادت تارکان دنیا و زاهدان عیسوی.
- امثال:
از راهب طماع تر است.
، عالم ترسایان و جهودان. ج، رهبان. (کشاف زمخشری) ، رابط. (منتهی الارب) ، شیر بیشه. (ناظم الاطباء) (منتهی الارب)
به بیراه پیدا یکی دیر بود
جهانجوی آواز راهب شنود.
فردوسی.
همانگاه راهب چو آوا شنید
فرود آمد از دیر و او را بدید.
فردوسی.
لباس راهبان پوشیده روزم
چو راهب زان برآرم هر شب آوا.
خاقانی.
راهب که دست داشت ز صد نور بر جهان
شمع شبش ز چوب صنوبر نکوتر است.
خاقانی.
خواجۀ جان گو مسلسل باش چون راهب که ما
میرداد مجلس از زنار و ساغر ساختیم.
خاقانی.
مسیحم که گاه از یهودی هراسم
گه از راهب هرزه لا میگریزم.
خاقانی.
کیوان که راهبی است سیه پوش دیر هفتم
گفت از خواص ملک چو تو سروری ندارم.
خاقانی.
چون شب اندر آمد آن راهب به صومعه اندر بعبادت ایستاده بود نوری دید که از زمین بر آسمان همی برشد. (تاریخ سیستان ص 99). چون بنزدیک دمشق رسیدند به زر نگاه کردند که از آن راهب بستده بودند همه سفال گشته بود. (تاریخ سیستان ص 99).
زاهد و راهب سوی من تاختند
خرقه و زنار درانداختند.
نظامی.
آنجا که کار صومعه راجلوه میدهند
ناقوس دیر راهب و نام صلیب هست.
حافظ (از شرفنامه).
- راهب دیر، راهب دیرنشین. پارسای ترسا که گوشه نشینی برگزیند. بزرگ دیر. رئیس دیر. رجوع به راهب شود:
بتصدیقی که دارد راهب دیر
بتوفیقی که بخشد واهب خیر.
نظامی.
راهب دیرش چو سپه عرضه داد
صد علم عشق برافراختیم.
عطار.
- راهب شدن، پذیرفتن عمل رهبانیت. ترک دنیا کردن. قبول زهد و کناره گیری از دنیا و مادیات. عابد نصرانی شدن: ترهب، راهب شدن. (تاج المصادر بیهقی).
- راهب عسلی، زاهد یهودان که پارچۀ زرد بجهت علامت دارند چه عسلی پارچۀ زرد را گویند. یهودان برای امتیاز بر دوش جبۀ خود دوزند. (برهان) (آنندراج) (غیاث اللغات). آن پارچه را غیار نیز گویند.
- ، خوش آینده و مقبول خلق، چه معنی عسل خوش آینده ساختن حق تعالی است کسی را بسوی خلق. (آنندراج) (غیاث اللغات).
- دیر راهب، عبادتگاه راهب. جای عبادت تارکان دنیا و زاهدان عیسوی.
- امثال:
از راهب طماع تر است.
، عالم ترسایان و جهودان. ج، رهبان. (کشاف زمخشری) ، رابط. (منتهی الارب) ، شیر بیشه. (ناظم الاطباء) (منتهی الارب)
- راهب (هَِ)
دیهی است در سوریه واقع در جبل سمعان. (از اعلام المنجد). و رجوع به تاریخ الحکماء قفطی ص 249 و عیون الانباء ج 1 ص 121 شود
- راهب
پارسا و عابد، دیر نشین
- راهب ((هِ))
عابد مسیحی، پارسا و گوشه نشین. جمع رهبان، راهبین
- راهب
تارک، صومعه نشین، عزلت گزین
پیشنهاد واژه بر اساس جستجوی شما
راهنما، کسی که دیگری را راهنمایی می کند، آنکه راهی را بلد باشد و راه به مقصد ببرد
مؤنث واژۀ راهب، آنکه در دیر به سر می برد و به عبادت مشغول است، پارسا و عابد نصاری، دیرنشین، خائف، ترسنده، ترسان
(زْ / زِ)
لغت نامه دهخدا
مخفف راه برنده. که راه را ببرد. که راه را طی کند. که راه را درنوردد. که راه را بپیماید. که راه برود:
شبی دیریاز و بیابان دراز
نیازم بدان با ره راهبر.
دقیقی.
، کسی که راهزنی میکند. (فرهنگ نظام). راهزن. رهزن. قاطع طریق. قطاع الطریق. (یادداشت مؤلف)
شبی دیریاز و بیابان دراز
نیازم بدان با ره راهبر.
دقیقی.
، کسی که راهزنی میکند. (فرهنگ نظام). راهزن. رهزن. قاطع طریق. قطاع الطریق. (یادداشت مؤلف)
(هَِ بَ)
لغت نامه دهخدا
به روایت شیرویه پسر شهردار در کتاب ’التجلی فی المنامات’ نام زن پارسایی بوده است که در هنگام مرگ روی بسوی آسمان کرد و گفت: ای آنکه اعتماد من بر تست در زندگی و مرگم، مرادر دم مرگ خوار نگردان و در گور دچار وحشت مساز. پس آنگاه که مرد پسری داشت که هر شب جمعه بر گور وی حاضر میشد و آیه ای چند از قرآن کریم میخواند. پسر شبی راهبه و شبی دیگر مردگان همجوار وی را در خواب دید، همگی از این عمل وی سپاسگزاری کردند و گفتند ما را از این رهگذر شادی و آسایشی است. (از شدالازارص 33)
(زْ / زِ دَ / دِ)
لغت نامه دهخدا
مخفف راه برنده. کسی که کسی را بجایی میبرد. (فرهنگ نظام). هادی و راهنما و رهنمون و راه آموز. (آنندراج). دلیل. (ناظم الاطباء) (دهار). رائد. هادی. که براه راست دارد. که به راه برد. که از بیراه رفتن بازدارد. بدرقه. (آنندراج). خفیر. قلاووز:
بفرمود تا پیش او شد دبیر
همان راهبر موبد تیزویر.
فردوسی.
ببرسام گفتند کای راهبر
بباید زدن گردنش بر گذر.
فردوسی.
چنین گفت شاپور با موبدان
که ای راهبر نامور بخردان.
فردوسی.
سپهبد چنین گفت کز گرگسار
یکی راهبر ساختم کینه دار.
فردوسی.
نخست آفرین کرد بر دادگر
خداوند داننده و راهبر.
فردوسی.
از شست تو بر زخم عدو راست رود تیر
زآنروی که تیرتو بود راهبر فتح.
فرخی.
اندر بیابانهای سخت ره برده ای بی راهبر
وین از توکل باشد ای شاه زمانه وز یقین.
فرخی.
بدروازۀ شهر بر راهبر
نشانده بتی دیده بر گاه بر.
اسدی.
راهبری بود سوی عمر ابد
این عدوی عمر مستعار مرا.
ناصرخسرو.
جزآن نیابد از آن راز کس خبر که دلش
ز هوش و عقل درین راه راهبر دارد.
ناصرخسرو.
نیست بر عقل میر هیچ دلیل
راهبرتر ز نامه های دبیر.
ناصرخسرو.
ای خدمتت بدانش، چون طبع رهنمای
وی خدمتت بدولت، چون بخت راهبر.
ناصرخسرو.
و آنگاه نه راهبری معین ونه شاهراهی پیدا. (کلیله و دمنه). و الا جهانیان را مقرر است که بدیهۀ رأی و اول فکرت شاهنشاه دنیا راهبر روح قدس است. (کلیله و دمنه). و آن را عمده هر نیکی... و راهبر هر منفعت و مفتاح هر حکمت می شناسند. (کلیله و دمنه). راهبر استاد و دلیل حاذق، مسالک و مشارع بزیر قدم آورده. (سندبادنامه ص 318).
خم خانه خرسرای خرپیر
نه راهبری نه باربرگیر.
سوزنی.
هر چه می تاختم براه امید
طالعم راهبر نمی آمد.
خاقانی.
خاقانی کی رسد بگرد تو
چون دولت راهبر نمی آید.
خاقانی.
بدان ره کزو نیست کس را گزیر
بدان راهبر کو بود دستگیر.
نظامی.
به رهبر توان راه بردن بسر
سر راه دارم کجا راهبر.
نظامی.
من بیدل و راه بیمناکست
چون راهبرم تویی چه باکست.
نظامی.
دردا و دریغا که ندانم که کجا شد
آن دیدۀ بینا و دل راهبرمن.
عطار.
ای یار غار سید و صدیق و راهبر
مجموعۀ فضایل و گنجینۀ صفا.
سعدی.
ای بیخبر بکوش که صاحب خبر شوی
تا راهرو نباشی کی راهبر شوی.
حافظ.
هر که را راهبر غراب افتد
بی گمان منزلش خراب افتد.
قرهالعیون.
برّت، راهبر ماهر و چست. ختع، ختع، ختوع و خوتع، راهبر دانا در رهبری. خولع، راهبر دانا. دلاله، اجرت راهبر. مخشف، راهبر دانا. (منتهی الارب).
- راهبر بودن، رهنما بودن. رهنمایی کردن:
هم او بود گوینده را راهبر
که شاهی نشانید بر گاه بر.
فردوسی.
همان پند بر من نبد کارگر
ز هرگونه چون دیو بد راهبر.
فردوسی.
ورا راهبر پیش جاماسب بود
که دستور فرخنده گشتاسب بود.
فردوسی.
عادتی داری نیکو و رهی داری خوب
فضل را راهبری تا تو بدین راه بری.
فرخی.
هر که را راهبر زغن باشد
منزل او بمرزغن باشد.
عنصری.
هر آن کس را که باشد راهبر بوم
نبیند جز که ویرانی بر و بوم.
ناصرخسرو.
وگرت رهبر باید بسوی سیرت او
زی ره و سیرت او را پسرش راهبر است.
ناصرخسرو.
- راهبر گردیدن، راهبر شدن. رهبر شدن.رهبر گردیدن. رهنما شدن. رهبری کردن. راهبری کردن:
دولت آنجا که راهبر گردد
خار خرما و خاره زر گردد.
نظامی.
- امثال:
راهبر باش نه راهبر. (کشف المحجوب از امثال و حکم دهخدا)، رونده. (آنندراج). برنده و قطعکننده و طی کننده راه، پیشوا و قائد. (یادداشت مؤلف) :
ز پس فاطمیان رو که بفرمان خدای
امتان را ز پس جد و پدر راهبرند.
ناصرخسرو.
، کنایه از دستور. (یادداشت مؤلف) :
بدو راهبر (دستور اردشیر) گفت کای پادشا
دلت شد بفرزندی او گوا.
فردوسی
بفرمود تا پیش او شد دبیر
همان راهبر موبد تیزویر.
فردوسی.
ببرسام گفتند کای راهبر
بباید زدن گردنش بر گذر.
فردوسی.
چنین گفت شاپور با موبدان
که ای راهبر نامور بخردان.
فردوسی.
سپهبد چنین گفت کز گرگسار
یکی راهبر ساختم کینه دار.
فردوسی.
نخست آفرین کرد بر دادگر
خداوند داننده و راهبر.
فردوسی.
از شست تو بر زخم عدو راست رود تیر
زآنروی که تیرتو بود راهبر فتح.
فرخی.
اندر بیابانهای سخت ره برده ای بی راهبر
وین از توکل باشد ای شاه زمانه وز یقین.
فرخی.
بدروازۀ شهر بر راهبر
نشانده بتی دیده بر گاه بر.
اسدی.
راهبری بود سوی عمر ابد
این عدوی عمر مستعار مرا.
ناصرخسرو.
جزآن نیابد از آن راز کس خبر که دلش
ز هوش و عقل درین راه راهبر دارد.
ناصرخسرو.
نیست بر عقل میر هیچ دلیل
راهبرتر ز نامه های دبیر.
ناصرخسرو.
ای خدمتت بدانش، چون طبع رهنمای
وی خدمتت بدولت، چون بخت راهبر.
ناصرخسرو.
و آنگاه نه راهبری معین ونه شاهراهی پیدا. (کلیله و دمنه). و الا جهانیان را مقرر است که بدیهۀ رأی و اول فکرت شاهنشاه دنیا راهبر روح قدس است. (کلیله و دمنه). و آن را عمده هر نیکی... و راهبر هر منفعت و مفتاح هر حکمت می شناسند. (کلیله و دمنه). راهبر استاد و دلیل حاذق، مسالک و مشارع بزیر قدم آورده. (سندبادنامه ص 318).
خم خانه خرسرای خرپیر
نه راهبری نه باربرگیر.
سوزنی.
هر چه می تاختم براه امید
طالعم راهبر نمی آمد.
خاقانی.
خاقانی کی رسد بگرد تو
چون دولت راهبر نمی آید.
خاقانی.
بدان ره کزو نیست کس را گزیر
بدان راهبر کو بود دستگیر.
نظامی.
به رهبر توان راه بردن بسر
سر راه دارم کجا راهبر.
نظامی.
من بیدل و راه بیمناکست
چون راهبرم تویی چه باکست.
نظامی.
دردا و دریغا که ندانم که کجا شد
آن دیدۀ بینا و دل راهبرمن.
عطار.
ای یار غار سید و صدیق و راهبر
مجموعۀ فضایل و گنجینۀ صفا.
سعدی.
ای بیخبر بکوش که صاحب خبر شوی
تا راهرو نباشی کی راهبر شوی.
حافظ.
هر که را راهبر غراب افتد
بی گمان منزلش خراب افتد.
قرهالعیون.
برّت، راهبر ماهر و چست. ختع، ختع، ختوع و خوتع، راهبر دانا در رهبری. خولع، راهبر دانا. دلاله، اجرت راهبر. مخشف، راهبر دانا. (منتهی الارب).
- راهبر بودن، رهنما بودن. رهنمایی کردن:
هم او بود گوینده را راهبر
که شاهی نشانید بر گاه بر.
فردوسی.
همان پند بر من نبد کارگر
ز هرگونه چون دیو بد راهبر.
فردوسی.
ورا راهبر پیش جاماسب بود
که دستور فرخنده گشتاسب بود.
فردوسی.
عادتی داری نیکو و رهی داری خوب
فضل را راهبری تا تو بدین راه بری.
فرخی.
هر که را راهبر زغن باشد
منزل او بمرزغن باشد.
عنصری.
هر آن کس را که باشد راهبر بوم
نبیند جز که ویرانی بر و بوم.
ناصرخسرو.
وگرت رهبر باید بسوی سیرت او
زی ره و سیرت او را پسرش راهبر است.
ناصرخسرو.
- راهبر گردیدن، راهبر شدن. رهبر شدن.رهبر گردیدن. رهنما شدن. رهبری کردن. راهبری کردن:
دولت آنجا که راهبر گردد
خار خرما و خاره زر گردد.
نظامی.
- امثال:
راهبر باش نه راهبر. (کشف المحجوب از امثال و حکم دهخدا)، رونده. (آنندراج). برنده و قطعکننده و طی کننده راه، پیشوا و قائد. (یادداشت مؤلف) :
ز پس فاطمیان رو که بفرمان خدای
امتان را ز پس جد و پدر راهبرند.
ناصرخسرو.
، کنایه از دستور. (یادداشت مؤلف) :
بدو راهبر (دستور اردشیر) گفت کای پادشا
دلت شد بفرزندی او گوا.
فردوسی
(هَِ)
لغت نامه دهخدا
ابوالحسن محمد بن بکر بن محمد بن جعفر بن راهب بن اسماعیل راهبی فرائضی از مردم نسف بود و از ابویعلی عبدالمؤمن بن خلف و محمد بن طالب و دیگران روایت دارد. و ابوالعباس مستغفری ازو روایت میکند. او به سال 385 هجری قمری درگذشت. (از اللباب فی تهذیب الانساب)
(هَِ بَ)
لغت نامه دهخدا
مؤنث راهب. زن ترسای پارسا و گوشه نشین. (ناظم الاطباء) ، زن عابد و گوشه نشین. ج، راهبات. رواهب. (از اقرب الموارد). مؤنث راهب. زنی که از مردم ببرد و برخدای روی آرد و در دیر خود بعبادت خدای بپردازد. ج، راهبات. رواهب. (اقرب الموارد) ، حالتی که از آن ترسند. (از اقرب الموارد) (منتهی الارب)
