- خوارزمشاهیان (خوا / خا رَ)
عنوان مشهور سلسله ای از سلاطین مسلمان خوارزم که از سنۀ 470 هجری قمری تا حدود 628 هجری قمری در مملکت خوارزم یا متعلقات آن حکومت کرده اند و در بعضی از مواقع بر قسم عمده بلاد خراسان و بعضی بلاد عراق و حتی آذربایجان نیز استیلاء داشته اند. مؤسس این سلسله نوشتکین غرچه طشت دارملکشاه بود و از جانب او در 470 هجری قمری ولایت خوارزم را که در آن زمان منال آن حوالۀ طشت خانه بود یافت. بعد از او اخلافش در آن ولایت فرمانروایی کردند. سلسلۀ خوارزمشاهیان در اوایل حال تابع سلسلۀ سلاجقه بودند و در زمان سنجربن ملکشاه داعیۀ استقلال یافتند واتسز بتوسعۀ قلمرو خویش اهتمام نمود. هفتمین پادشاه این سلسله سلطان محمد خوارزمشاه با حملۀ مغولان مواجه گشت و از دست آنان بگریخت و پسرش جلال الدین منکبرنی آخرین پادشاه این سلسله نیز با وجود مقاومت رشیدانه عاقبت منهزم شد و مقتول گردید و بدینگونه سلسلۀ خوارزمشاهیان انقراض یافت. این سلسله سومین سلسلۀ خوارزمشاهیان محسوب میشود. دو سلسلۀ دیگر مقیم در آنجا یکی بنام آل عراق و دیگر بنام مأمونیان معروف به وده اند. اینک جدول نام پادشاهان این سلسله: نوشتکین غرچه متوفی 491 هجری قمری قطب الدین محمد از 491 تا 521 هجری قمری آتسز از 521 تا 551 هجری قمری ایل ارسلان از 551 تا 568 هجری قمری سلطانشاه (پسر ایل ارسلان) متوفی 568 هجری قمری علاءالدین تکش (پسر ایل ارسلان) از 568 تا 596 هجری قمری علاءالدین محمد از 596 تا 617 هجری قمری منکبرنی از 617 تا 628 هجری قمری (از دائره المعارف فارسی)