Question 1

معنی ترمومتر در فرهنگ فارسی عمید

فرهنگ فارسی عمید · Accepted Answer

دماسنج، آلتی که درجۀ حرارت را معین کند، میزان الحراره، ترمومتر

Question 2

معنی ترمومتر در لغت نامه دهخدا

لغت نامه دهخدا · Accepted Answer

میزان الحراره که سرما و گرما را نشان میدهد، این لفظفرانسوی است و در فارسی مستعمل است لیکن هنوز جزء زبان نشده است. (فرهنگ نظام). مأخوذ از ترموس بمعنی گرما و مترون بمعنی اندازۀ یونانی و آلتی است که از روی آن میزان گرما اندازه گیری میشود و معمولا از یک لولۀ شیشه ای که دو طرف آن بسته و در قسمت پایین آن مخزنی پر از جیوه یا الکل تعبیه شده است تشکیل می گردد و برای مدرج ساختن آن، ترمومترهای جیوه ای را در ظرف بخار آبی که در حال جوش است (کنار دریا) قرار میدهند، جیوه بر اساس خاصیت انبساط اجسام در مقابل حرارت در لوله بالا میرود ودرنقطه ای که توقف می کند آن نقطه را با عدد 100 علامت می گذارند. سپس مخزن جیوه را در خرده یخ در حال گداز می گذارند. جیوه از لوله پائین می آید و در نقطه ای متوقف می شود که آن را، نقطه صفر میزان الحراره فرض می کنند و در حقیقت نقطه انجماد آب یا نقطه ذوب یخ است. آنگاه میان این دو رقم را با اعداد علامت گذاری نموده که هر قسمت را یک درجه نامند. و اینگونه ترمومترها که بصد درجه تقسیم شده اند ترمومتر سانتی گراد می نامند. چه غیر از این درجه بندی انواع دیگری نیز وجود دارد که از آنجمله است ترمومتر رئومور و ترمومتر فارنهایت. ترمومتر رئومور - در این گرماسنج نقطه یخ یا صفردرجۀ سانتی گراد برابر است ولی نقطه غلیان آب در این گرماسنج 80 درجه است چه دانشمند فرانسوی در گرماسنج خود بین نقطۀ انجماد آب یا ذوب یخ و نقطه غلیان آب را 80 درجه تقسیم کرده و بالنتیجه 80 درجه ترمومتررئومور برابر با صد درجه ترمتر سانتیگراد می باشد.
ترمومتر پزشکی، این گرماسنج جهت اندازه گرفتن حرارت بدن بکار می رود و چون حد متوسط حرارت بدن انسان 37 درجۀ سانتی گراد (98/5 درجۀ فارنهایت) است در ترمومترهای پزشکی بر اساس سانتیگراد بین 33 تا 42 درجه بندی می شود.
و برای اینکه بمجرد جدا شدن ترمومتر از بدن انسان (زیر زبان - زیر بغل - داخل مقعد...) و برخورد با حرارت یا برودت محیط، جیوۀ داخل ترمومتر تغییر مکان پیدا نکند، خمیدگی مخصوصی در انتهای لولۀ ترمومتر نزدیک مخزن جیوه قرار میدهند و هر بار که بخواهند آنرا بکار برند چندین بار ترمومتر را بطرف مخزن تکان شدید میدهند تا جیوۀ داخل لوله از خمیدگی بگذرد و کاملا وارد مخزن گردد.
ترمومتر ثبات، که تغییرات حرارت را بر روی صفحۀ کاغذ ثبت می کند.
ترمومتر ماگزیما که حداکثر حرارت محیط را در زمان معینی نشان میدهد.
ترمومتر منیما که حداقل حرارت را در زمان محدودی نشان میدهد.
باید توجه داشت که با ترمومترهای جیوه ای نمی توان سرماهای کمتر از 35 درجۀ زیر صفر را اندازه گیری کرد زیرا جیوه در39- درجه سانتی گراد منجمد میشود. از این روی برای اندازه گیری سرماهای شدید از ترمومترهای الکلی استفاده می کنند زیرا الکل در 120 درجۀ سانتی گراد مایع است و بالعکس در 78 درجه سانتی گراد بجوش می آید از این روی ترمومتر ماگزیما و منیما را بطور مرکب بکار می برند که از الکل و جیوه تشکیل می یابد این نوع میزان الحراره می تواند حداکثر درجۀ حرارت و حداقل آنرا در مدت معینی مثلا یک شبانه روز تعیین کند و از یک میزان الحرارۀ الکلی دراز تشکیل شده است و برای اینکه جای زیاد نگیرد ساقۀ آنرا دو مرتبه خم کرده اند و در قسمت خمیدۀ آن که بشکل ’ایو’ی فرانسه می باشد جیوه ریخته شده و بدین ترتیب الکل به دو قسمت تقسیم می شود: یک قسمت در طرف راست لوله باقی می ماند که بالای آن حباب خالی از هواست کمی الکل در آن بخار می شود و طرف چپ آن منتهی به مخزن الکل است. در بالای دو طرف جیوه دو سوزن فولادی موسوم به نشانه قرار دارد.
طرز عمل - وقتی هوا گرم میشود الکل مخزن وسطی منبسط می گردد و جیوه را در شاخۀ چپ بطرف پائین میراند ودر نتیجه جیوه در شاخۀ دومی بالا می رود و نشانه را همراه می برد. وقتی هوا سرد میشود الکل منقبض می شود وبجای خود برمی گردد. ولی نشانۀ طرف راست بکنار لوله می چسبد و پائین نمی آید. در صورتی که جیوه در طرف چپ، نشانه را بالا می برد و اگر دو مرتبه هوا گرم شود این نشانه به کنار لوله می چسبد و این عمل در مدت معینی چندین بار ممکن است تکرار شود. هنگام بازدید ترمومتر نشانۀ طرف راست حداکثر درجۀحرارت و نشانۀ طرف چپ حداقل آن را نشان میدهد در صورتی که سطح جیوه در این موقع در هر شاخه را که بگیریم درجه حرارت همان زمان را تعیین میکند. مثلا در حداعلای درجه حرارت 21/5 +و حداقل آن 10/5- و درجه حرارت موقع بازدید 12 درجه است و برای باز گرداندن نشانه های آهنی تا سطح جیوه از یک آهن ربای نعلی شکل استفاده میشود.
ترمومتر دیگری در صنایع بکار میرود بنام: پیرومتر یا ترموالکتریک -اساس این ترمومتر بر این خاصیت است که اگر فصل مشترک دو سیم فلزی مختلف را حرارت دهیم جریان برق در آنها برقرار میشود و بوسیلۀ یک ’میلی آمپرمتر’ دقیق میتوان ثابت کرد که هرچه درجۀ حرارت زیادتر شود شدت جریان حاصل نیز بیشتر خواهد شد و با اندازه گرفتن شدت جریان درجۀ حرارت را معلوم میسازند. باید دانست که اختراع ترمومتر را به بسیاری از دانشمندان نسبت میدهند ولی حقیقت آن است که گالیله دانشمند ایتالیایی پیش از سال 1597 میلادی این ابزار را اختراع کرده و سپس تکامل یافته است. (از لاروس قرن بیستم و کتاب فیزیک تألیف رهنما). و رجوع به گرماسنج و میزان الحراره شود