تن، بدن، جسم، قد و قامت، در علم زیست شناسی عضو بدن، عضوی که ظاهر باشد، کنایه از قاعده و روش صحیح، کنایه از کار آراسته و بانظام اندام دادن: کنایه از آراستن، نظم و ترتیب دادن
تن، بدن، جسم، قد و قامت، در علم زیست شناسی عضو بدن، عضوی که ظاهر باشد، کنایه از قاعده و روش صحیح، کنایه از کار آراسته و بانظام اندام دادن: کنایه از آراستن، نظم و ترتیب دادن
بدن. (برهان قاطع) (سروری) (هفت قلزم). بدن و تن. (انجمن آرا) (ناظم الاطباء). بمجاز تمام بدن بلکه مطلق جسم را گویند لهذا اندام گل، اندام کوه و اندام آفتاب هم آمده. (غیاث اللغات) (از آنندراج). تن. بدن. جسم. کالبد. (فرهنگ فارسی معین). هندام. شلو. شلا. طن. عرض. قمه. (منتهی الارب). وجود. پیکر. قالب. صورت. (یادداشت مؤلف). و بلورین اندام، گل اندام، سیم اندام، بهاراندام، تنگ اندام، خوش اندام و سمن اندام از مرکبات آن است. (از آنندراج) : سبک پیرزن سوی خانه دوید برهنه بر اندام او درمخید. بوشکور. اندام دشمنان تو از تیر ناوکی مانند سوک خوشۀ جو باد آژده. شاکر بخاری (از فرهنگ اسدی نخجوانی). برافتاد لرزه برا ندام اوی چو دیدش همه کار با کام اوی. فردوسی. که در چرم خر نازک اندام تو همی بگسلد خواب و آرام تو. فردوسی. ببالا دراز وبه اندام خشک بگرد سرش جعد مویی چو مشک. فردوسی. همی گفت چندی زآرام اوی ز بالا وپهنا و اندام اوی. فردوسی. همچون رطب اندام و چو روغنش سرین همچون شبه زلفگان و چون دنبه الست. عسجدی (از لغت نامۀ اسدی ص 47). دانی که جز اینجای هست جایش روحی که مجرد شده است از اندام. ناصرخسرو. بزمین عراق دوا نزده قلم است هریکی را قد واندام و تراشی دیگر و هریکی را به بزرگی از خطاطان بازخوانند. (نوروزنامه چ اوستا ص 94). شکرش در دهان نهدو آنگه ببرد پاره ای ز اندامش. خاقانی. قد چو قدح خم دهید پس همه درخم جهید پیش که بیرون جهد آتش از اندام صبح. خاقانی. ز پری شکم اندام مار بگشاید. ظهیر. به آب اندام را تأدیب کردند نیایشخانه را ترتیب کردند. نظامی. بی تو نشاطیش در اندام نی در ارمش یک نفس آرام نی. نظامی. درآمد کار اندامش بسستی ببیماری کشید از تندرستی. نظامی. ز رنج راه بود اندام خسته غبار از پای تا سر بر نشسته. نظامی. بشکافته است پوست بر اندام من چو نار از بسکه من بدانۀ لعلش بیاکنم. کمال. اندام تو خود حریر چینی است دیگر چه کنی قبای اطلس. سعدی. سنجاب در بر میکنم یک لحظه بی اندام او چون خارپشتم گوییا سوزن در اعضا میرود. سعدی. خشک شد اندام گل از رنج باد باد در اندام کسی را مباد. امیرخسرو. آن کز نهیب خنجرش اندام آفتاب پیوسته می جهد چو دل برق در یمن. سلمان (از آنندراج). خال، نقطۀ سیاه که بر اندام باشد. قفیخه، اندام پرگوشت. عرض، بوی اندام خوش یا ناخوش. هرض، گر خشک که بر اندام برآید از حرارت. (منتهی الارب). - اندام شکنج، تشنج. (یادداشت مؤلف) : و (فوتنج) آن اندام شکنج را که با... بود سود دارد. (الابنیه عن حقایق الادویه). - آکنده اندام، فربه: مورم، مرد آکنده اندام. (منتهی الارب). - پیس اندام، مبروص. و رجوع به پیس اندام شود. - ریزه اندام، آنکه تنش ریزه و کوچک باشد: عل، مرد ریزه اندام. (منتهی الارب). - سپیداندام، آنکه اندامش سفید باشد: بیاض روز درآید چو از دواج سیاه برهنه بازنشیند یکی سپیداندام. سعدی. - سست اندام، وغب. موثوخ: موثخ، مرد سست اندام، (منتهی الارب). - سمن اندام، آنکه اندامش چون گل سمن (یاسمن) نازک و لطیف باشد: شوخی شکرالفاظ و مهی سیم بناگوش سروی سمن اندام و بتی حورسرشتی. سعدی. - سیم اندام، آنکه اندام وی سفیدو تابان باشد. (فرهنگ فارسی معین) : جایی که سرو بوستان با پای چوبین می چمد ما نیز در رقص آوریم آن سرو سیم اندام را. سعدی. اگر برقص درآیی تو سرو سیم اندام نظاره کن که چه مستی کنند و جانبازی. سعدی. بگریه گفتمش ای سروقد سیم اندام اگرچه سرو نباشد بر او گل سوری. سعدی. گرم بازآمدی محبوب سیم اندام سنگین دل گل از خارم برآوردی و خار از پاو پا از گل. سعدی. - ضعیف اندام، ناتوان. لاغر: ملک در هیأت او نظر کرد شخصی دید سیه فام، ضعیف اندام. (گلستان سعدی). - عرض اندام، خودنمایی. (از فرهنگ فارسی معین). - عرض اندام کردن، خودنمایی کردن. - گل اندام، آنکه اندامش در نازکی و زیبایی و لطافت بگل ماند: در خواب گزیده لب شیرین گل اندام از خواب نباشد مگر انگشت گزیده. سعدی. گل را مبرید پیش من نام با عشق وجود آن گل اندام. سعدی. و رجوع به گل اندام در حرف ’گ’ شود. - لرزه بر اندام افتادن. کنایه از سخت هراسیدن. متوحش شدن. ترسیدن: گریه و زاری آغاز نهاد و لرزه بر اندامش افتاد. (گلستان). عکس تیغ تو اگر کوه ببیند برعکس کوه را لرزه از آن بیم فتد بر اندام. سلمان (از آنندراج). و رجوع به لرزه شود. - نازک اندام، آنکه تنش نازک و لطیف و نرم باشد: نازک اندام سرخوشی میکرد بدلگامی و سرکشی میکرد. سعدی (هزلیات). چندانکه خوب ولطیف و نازک اندامند درشتی و سختی کنند. (گلستان). - نرم اندام، آنکه بدنش نرم باشد: غرل، مرد فروهشته و نرم اندام. (منتهی الارب). ، اندودن. کاهگل گرفتن (بام، دیوار). گل مالیدن. (فرهنگ فارسی معین). کهگل کردن بر دیوارو آلودن. (غیاث اللغات) (آنندراج) ، طمع کردن، آرزومند شدن. (ناظم الاطباء)
بدن. (برهان قاطع) (سروری) (هفت قلزم). بدن و تن. (انجمن آرا) (ناظم الاطباء). بمجاز تمام بدن بلکه مطلق جسم را گویند لهذا اندام گل، اندام کوه و اندام آفتاب هم آمده. (غیاث اللغات) (از آنندراج). تن. بدن. جسم. کالبد. (فرهنگ فارسی معین). هندام. شلو. شلا. طن. عرض. قمه. (منتهی الارب). وجود. پیکر. قالب. صورت. (یادداشت مؤلف). و بلورین اندام، گل اندام، سیم اندام، بهاراندام، تنگ اندام، خوش اندام و سمن اندام از مرکبات آن است. (از آنندراج) : سبک پیرزن سوی خانه دوید برهنه بر اندام او درمخید. بوشکور. اندام دشمنان تو از تیر ناوکی مانند سوک خوشۀ جو باد آژده. شاکر بخاری (از فرهنگ اسدی نخجوانی). برافتاد لرزه برا ندام اوی چو دیدش همه کار با کام اوی. فردوسی. که در چرم خر نازک اندام تو همی بگسلد خواب و آرام تو. فردوسی. ببالا دراز وبه اندام خشک بگرد سرش جعد مویی چو مشک. فردوسی. همی گفت چندی زآرام اوی ز بالا وپهنا و اندام اوی. فردوسی. همچون رطب اندام و چو روغنش سرین همچون شبه زلفگان و چون دنبه الست. عسجدی (از لغت نامۀ اسدی ص 47). دانی که جز اینجای هست جایش روحی که مجرد شده است از اندام. ناصرخسرو. بزمین عراق دوا نزده قلم است هریکی را قد واندام و تراشی دیگر و هریکی را به بزرگی از خطاطان بازخوانند. (نوروزنامه چ اوستا ص 94). شکرش در دهان نهدو آنگه ببرد پاره ای ز اندامش. خاقانی. قد چو قدح خم دهید پس همه درخم جهید پیش که بیرون جهد آتش از اندام صبح. خاقانی. ز پری شکم اندام مار بگشاید. ظهیر. به آب اندام را تأدیب کردند نیایشخانه را ترتیب کردند. نظامی. بی تو نشاطیش در اندام نی در ارمش یک نفس آرام نی. نظامی. درآمد کار اندامش بسستی ببیماری کشید از تندرستی. نظامی. ز رنج راه بود اندام خسته غبار از پای تا سر بر نشسته. نظامی. بشکافته است پوست بر اندام من چو نار از بسکه من بدانۀ لعلش بیاکنم. کمال. اندام تو خود حریر چینی است دیگر چه کنی قبای اطلس. سعدی. سنجاب در بر میکنم یک لحظه بی اندام او چون خارپشتم گوییا سوزن در اعضا میرود. سعدی. خشک شد اندام گل از رنج باد باد در اندام کسی را مباد. امیرخسرو. آن کز نهیب خنجرش اندام آفتاب پیوسته می جهد چو دل برق در یمن. سلمان (از آنندراج). خال، نقطۀ سیاه که بر اندام باشد. قفیخه، اندام پرگوشت. عرض، بوی اندام خوش یا ناخوش. هرض، گر خشک که بر اندام برآید از حرارت. (منتهی الارب). - اندام شکنج، تشنج. (یادداشت مؤلف) : و (فوتنج) آن اندام شکنج را که با... بود سود دارد. (الابنیه عن حقایق الادویه). - آکنده اندام، فربه: مورم، مرد آکنده اندام. (منتهی الارب). - پیس اندام، مبروص. و رجوع به پیس اندام شود. - ریزه اندام، آنکه تنش ریزه و کوچک باشد: عل، مرد ریزه اندام. (منتهی الارب). - سپیداندام، آنکه اندامش سفید باشد: بیاض روز درآید چو از دواج سیاه برهنه بازنشیند یکی سپیداندام. سعدی. - سست اندام، وغب. موثوخ: موثخ، مرد سست اندام، (منتهی الارب). - سمن اندام، آنکه اندامش چون گل سمن (یاسمن) نازک و لطیف باشد: شوخی شکرالفاظ و مهی سیم بناگوش سروی سمن اندام و بتی حورسرشتی. سعدی. - سیم اندام، آنکه اندام وی سفیدو تابان باشد. (فرهنگ فارسی معین) : جایی که سرو بوستان با پای چوبین می چمد ما نیز در رقص آوریم آن سرو سیم اندام را. سعدی. اگر برقص درآیی تو سرو سیم اندام نظاره کن که چه مستی کنند و جانبازی. سعدی. بگریه گفتمش ای سروقد سیم اندام اگرچه سرو نباشد بر او گل سوری. سعدی. گرم بازآمدی محبوب سیم اندام سنگین دل گل از خارم برآوردی و خار از پاو پا از گل. سعدی. - ضعیف اندام، ناتوان. لاغر: ملک در هیأت او نظر کرد شخصی دید سیه فام، ضعیف اندام. (گلستان سعدی). - عرض اندام، خودنمایی. (از فرهنگ فارسی معین). - عرض اندام کردن، خودنمایی کردن. - گل اندام، آنکه اندامش در نازکی و زیبایی و لطافت بگل ماند: در خواب گزیده لب شیرین گل اندام از خواب نباشد مگر انگشت گزیده. سعدی. گل را مبرید پیش من نام با عشق وجود آن گل اندام. سعدی. و رجوع به گل اندام در حرف ’گ’ شود. - لرزه بر اندام افتادن. کنایه از سخت هراسیدن. متوحش شدن. ترسیدن: گریه و زاری آغاز نهاد و لرزه بر اندامش افتاد. (گلستان). عکس تیغ تو اگر کوه ببیند برعکس کوه را لرزه از آن بیم فتد بر اندام. سلمان (از آنندراج). و رجوع به لرزه شود. - نازک اندام، آنکه تنش نازک و لطیف و نرم باشد: نازک اندام سرخوشی میکرد بدلگامی و سرکشی میکرد. سعدی (هزلیات). چندانکه خوب ولطیف و نازک اندامند درشتی و سختی کنند. (گلستان). - نرم اندام، آنکه بدنش نرم باشد: غرل، مرد فروهشته و نرم اندام. (منتهی الارب). ، اندودن. کاهگل گرفتن (بام، دیوار). گل مالیدن. (فرهنگ فارسی معین). کهگل کردن بر دیوارو آلودن. (غیاث اللغات) (آنندراج) ، طمع کردن، آرزومند شدن. (ناظم الاطباء)
تن، بدن، قد و قامت، هر یک از اعضای بدن، عضو اندام تناسلی: قسمت های دستگاه تناسلی جانوران که در عمل جفت گیری و تولید مثل شرکت دارند اندام حسی: هر یک از اندام های تخصصی مانند، چشم، گوش، زبان و مانند آن
تن، بدن، قد و قامت، هر یک از اعضای بدن، عضو اندام تناسلی: قسمت های دستگاه تناسلی جانوران که در عمل جفت گیری و تولید مثل شرکت دارند اندام حسی: هر یک از اندام های تخصصی مانند، چشم، گوش، زبان و مانند آن
اجرا کردن، پایان، آخر، عاقبت جمع واژۀ نجم، ستارگان انجام دادن: اجرا کردن، پایان دادن، به پایان رساندن، سامان دادن انجام شدن: به پایان رسیدن، تمام شدن انجام یافتن: پایان یافتن، به پایان رسیدن
اجرا کردن، پایان، آخر، عاقبت جمعِ واژۀ نَجم، ستارگان انجام دادن: اجرا کردن، پایان دادن، به پایان رساندن، سامان دادن انجام شدن: به پایان رسیدن، تمام شدن انجام یافتن: پایان یافتن، به پایان رسیدن
شهری است بین کوههای لور و جندی شاپور. اصطخری گفته از شاپور خواست تا لور سی فرسخ است که در آن فاصله نه ده و نه شهری است و از لورتا شهر اندامش دو فرسخ است و از پل اندامش تا جندی شاپور دو فرسخ است. (از معجم البلدان)
شهری است بین کوههای لور و جندی شاپور. اصطخری گفته از شاپور خواست تا لور سی فرسخ است که در آن فاصله نه ده و نه شهری است و از لورتا شهر اندامش دو فرسخ است و از پل اندامش تا جندی شاپور دو فرسخ است. (از معجم البلدان)
