معنی الغبیک - جستجوی لغت در جدول جو

الغبیک

لغت نامه دهخدا

ذکری که حاجیان در مراسم حج در صحرای عرفات تکرار می کنند، کلمه ای که در پاسخ آوازدهنده و در مقام تلبیه و اجابت می گویند

مسابقه های جهانی ورزشی که هر چهارسال یک بار در یکی از کشورها برگزار می شود. آغاز این مسابقه ها تقریباً از هشتصد سال قبل از میلاد و ابتدا منحصر به مسابقه های دو بوده بعدها مسابقه های مشت زنی و ارابه رانی و بعضی ورزش های دیگر نیز متداول گردید. پنج حلقۀ علامت المپیک نشانه و سمبل به هم بستگی ملت های پنج قارۀ دنیا است

مسابقه های جهانی ورزشی که هر چهارسال یک بار در یکی از کشورها برگزار می شود. آغاز این مسابقه ها تقریباً از هشتصد سال قبل از میلاد و ابتدا منحصر به مسابقه های دو بوده بعدها مسابقه های مشت زنی و ارابه رانی و بعضی ورزش های دیگر نیز متداول گردید. پنج حلقۀ علامت المپیک نشانه و سَمبل به هم بستگی ملت های پنج قارۀ دنیا است

فرهنگ فارسی عمید

شلمبیک

(شَ لَ)

گیاهی است خودرو که در بعض نقاط مازندران از جمله بابلسر و بهشهر یافت شود. برگ آن بالتمام چون برگ ترب باشد آنرا در آش کنند. (یادداشت مؤلف)

لغت نامه دهخدا

لبیک

(لَبْ بَ)

اجابت بادترا. ایستادم به فرمانبرداری. ایستاده ام فرمان ترا. مطیع ترا. ای انا مقیم علی طاعتک و خدمتک، اینک من در طاعت و خدمت ایستاده ام. نک من. اینک من، آری. بلی. صاحب آنندراج گوید:... گاه بعد لبیک لفظ سعدیک نیز می آید و معنیش چنین باشد یاری میدهم یاری دادنی و این کلمه ایجاب است هرگاه مخدومی خادمی را به طلب ندا کند خادم در جواب گوید لبیک و حاجیان نیز این لفظ را در مقام عرفات بار بار میگویند. (آنندراج) : پس گفتم ای قاسم: گفت لبیک. گفتم تندرستی و هستی. گفت هستم. (تاریخ بیهقی ص 173).
موکب طاهری آواز برآوردبلند
هر سویی از ظفر و نصرت لبیک بخاست.
مسعودسعد.
حج مپندار گفت لبیکی
جامه مفکن به آتش از کیکی.
سنایی.
انجم ماه وش آمادۀ حج آمده اند
تا خواص از همه لبیک مثنا بینند (؟).
خاقانی.
تیغ از تو و لبیک نهانی از من
زخم از تو و تسلیم جوانی از من.
خاقانی.
پس از میقات حج ّ و طوف کعبه
جمار و سعی ولبیک و مصلی.
خاقانی.
به لبیک حجاج بیت الحرام
به مدفون یثرب علیه السلام.
سعدی.
هر دمش صد نامه صد پیک از خدا
یاربی زد شصت لبیک از خدا.
مولوی.
- دعوت حق را لبیک اجابت گفتن، مردن.
- لبیک و سعدیک، اسعاداً بعد اسعاد

اجابت بادترا. ایستادم به فرمانبرداری. ایستاده ام فرمان ترا. مطیع ترا. ای اَنا مقیم ُ علی طاعتک و خدمتک، اینک من در طاعت و خدمت ایستاده ام. نک من. اینک من، آری. بلی. صاحب آنندراج گوید:... گاه بعد لبیک لفظ سعدیک نیز می آید و معنیش چنین باشد یاری میدهم یاری دادنی و این کلمه ایجاب است هرگاه مخدومی خادمی را به طلب ندا کند خادم در جواب گوید لبیک و حاجیان نیز این لفظ را در مقام عرفات بار بار میگویند. (آنندراج) : پس گفتم ای قاسم: گفت لبیک. گفتم تندرستی و هستی. گفت هستم. (تاریخ بیهقی ص 173).
موکب طاهری آواز برآوردبلند
هر سویی از ظفر و نصرت لبیک بخاست.
مسعودسعد.
حج مپندار گفت لبیکی
جامه مفکن به آتش از کیکی.
سنایی.
انجم ماه وش آمادۀ حج آمده اند
تا خواص از همه لبیک مثنا بینند (؟).
خاقانی.
تیغ از تو و لبیک نهانی از من
زخم از تو و تسلیم جوانی از من.
خاقانی.
پس از میقات حج ّ و طوف کعبه
جمار و سعی ولبیک و مصلی.
خاقانی.
به لبیک حجاج بیت الحرام
به مدفون یثرب علیه السلام.
سعدی.
هر دمش صد نامه صد پیک از خدا
یاربی زد شصت لبیک از خدا.
مولوی.
- دعوت حق را لبیک اجابت گفتن، مردن.
- لبیک و سعدیک، اسعاداً بعد اسعاد

لغت نامه دهخدا

الغی

(اُل لُ)

نوعی انگور. (یادداشت مؤلف)

لغت نامه دهخدا

البک

از خانان قراقروم است از 794 تا 802 هجری قمری ریاست داشت. (معجم الانساب ص 360) (تاریخ طبقات سلاطین اسلام ص 191) ، برهم چفسیدن برگ. (منتهی الارب). برهم نشستن. (برگ ؟). (تاج المصادر بیهقی) (مصادر زوزنی) ، بسیاربرگ شدن درخت. (منتهی الارب)

لغت نامه دهخدا

البی

(اِ لُ)

جزیره کوچکی است در گینۀ اسپانیا که در خلیج گینه واقع است و 1200 تن سکنه دارد

لغت نامه دهخدا

اغبی

(اَ با)

بهم پیچیده. یقال: غصن اغبی، شاخ بهم پیچیده. (ناظم الاطباء) (از منتهی الارب) : غصن اغبی، شاخ انبوه بهم پیچیده. ج، غبی. (از اقرب الموارد) ، پیشی گرفتن در دویدن با کسی، پیشی گرفتن در مسابقه دادن با کسی. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) : اغتطه، حاضره فسبقه. (از اقرب الموارد)

بهم پیچیده. یقال: غصن اغبی، شاخ بهم پیچیده. (ناظم الاطباء) (از منتهی الارب) : غصن اغبی، شاخ انبوه بهم پیچیده. ج، غُبی. (از اقرب الموارد) ، پیشی گرفتن در دویدن با کسی، پیشی گرفتن در مسابقه دادن با کسی. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) : اغتطه، حاضره فسبقه. (از اقرب الموارد)

لغت نامه دهخدا

تلبیک

(تَجْ)

آمیختن چیزی بچیزی. (از منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد)

لغت نامه دهخدا

السبی

(اَ لَ)

یا ال اسبی از درختان جنگلی ایران است. رجوع به درختان جنگلی ایران تألیف ثابتی ص 162 و جنگل شناسی تألیف کریم ساعی ج 2 (فهرست) شود

لغت نامه دهخدا

الباک

(اِحْ)

خطا کردن در گفتار.

لغت نامه دهخدا

اغلبیک

(اُ)

دهی است جزء دهستان قزل گچیلو از بخش ماه نشان از شهرستان زنجان. محلی است کوهستانی و سردسیر و 350 تن سکنه دارد. آب آن از چشمه و قنات تأمین می شود و محصول آنجا غلات و سیب زمینی و میوه است. شغل اهالی زراعت است. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 2)

لغت نامه دهخدا

البیت

(اَ بَ)

رمز است الی آخر البیت را چنانکه الخ، الی آخر و الاّیه، الی آخر الاّیه را

لغت نامه دهخدا

اتابیک

(اَ بَ / بِ)

بمعنی اتابک: ملک رفته و اتابیک خفته. (عقدالعلی) ، تیز نگریستن در، در پی کسی نگران ماندن. یقال اترت النظر، یعنی در پی نگران ماندم، بازبگردانیدن یکبار پس از دیگر. یقال فلان یتار علی ان یؤخذ، ای یدار، بیم کردن

لغت نامه دهخدا

الغبیرم

(اُ لُ بَ رَ)

عید فطر. (از فرهنگ شعوری ج 1 ورق 147 ب). ترکیبی است از الغ بمعنی بزرگ و بیرم بمعنی عید. در تداول مردم آذربایجان بجای بیرم، بایرام تلفظ کنند

لغت نامه دهخدا

المپیک

(اُ لَ)

منسوب به المپ. رجوع به المپ شود.
- بازیهای المپیک، رجوع به مادۀ بازی (ذیل بازیهای تاریخی) و نیز مادۀ المپی و المپیاد شود. از سال 1896 میلادی مسابقات المپیک مجدداً معمول گردیدو اکنون این مسابقات هر چهار سال یک بار در پایتخت یکی از کشورهای جهان در رشته های مختلف انجام میشود

لغت نامه دهخدا

اولغبیگ

(اُ لُ بَ)

ملقب به علاءالدوله متوفی در سال 853 هجری قمری پادشاه سلسلۀ تیموریان (850- 853 هجری قمری). وی پسر شاهرخ تیموری بود و در زمان حیات پدر حکمران ترکستان و ماوراءالنهر بود. در لشکرکشی هند و کابل و غیره باجد خود تیمور همراه بود. در 824 هجری قمری رصد خانه معروف سمرقند را آغاز نهاد و زیج اولغبیگی را بکمک علمای مشهوری مانند غیاث الدین جمشید و معین الدین کاشانی و قاضی زادۀ رومی در 841 هجری قمری بپایان آورد. بعداز وفات پدر بسلطنت نشست. (دائره المعارف فارسی)

لغت نامه دهخدا

التباک

(اِ وی)

درهم آمیخته شدن کار. (منتهی الارب). آمیخته شدن. (تاج المصادر بیهقی). التباس. اختلاط، درهم پیچیدن گیاه. (منتهی الارب). بهم درشدن گیاه. (تاج المصادر بیهقی)

لغت نامه دهخدا

الغایف

(اُ لُ)

این کلمه در تاریخ جهانگشای جوینی در موارد متعدد آمده و در نسخه بدل الغ انف نیز ذکر شده است و چنین مینماید که نام کسی یا اردویی بنام همان کس بوده است: چون از الغ ایف برفتند و به اردوی توراکیناخاتون رسیدند... (تاریخ جهانگشای جوینی چ لیدن ج 2 ص 241). چون بحضرت اردوی الغ ایف رسید... (ایضاً ص 243). از آن جملت یک کس بحضرت الغ ایف رسید. (ایضاًص 272). چون به اردوی الغ ایف رسید. (ایضاً ص 273) ، کنایه از شرمسار شدن و خجالت کشیدن. (غیاث اللغات) (آنندراج). کنایه از اظهار کوچکی و فروتنی. ورجوع به مجموعۀ مترادفات ص 134 شود:
ز سایه سرو صنوبر الف کشد بر خاک
به هر چمن که کند جلوه قدرعنایش.
صائب تبریزی (از آنندراج).
گذشته است ز تعریف قد رعنایش
الف کشد به زمین سرو پیش بالایش.
صائب تبریزی (از آنندراج).
- الف برسیب افزودن یا نهادن، کنایه از رنج رسانیدن پس از نعمت است. (از انجمن آرا) :
سیب صفاهان الف فزود در اول
تا خورم آسیب جان گزای صفاهان.
خاقانی (از انجمن آرا).
از باغ وصال آن مه مهرفریب
گفتم که بری برم پس از بار شکیب
انگشت نهادم بزنخدانش گفت
بر سیب الف منه که گردد آسیب.
(انجمن آرا).
- الف بر سینه بریدن یا کشیدن،در ولایت رسمی است که عاشقان و قلندران و ماتمیان الف بر سینه میکشند و گاهی بنیل داغ میکشند. (بهار عجم) (آنندراج). و رجوع به مجموعۀ مترادفات ص 47 شود:
تو که بر سینه الف میکشی از جلوۀ سرو
آه از آن روز که آن قامت دلجو بینی.
صائب تبریزی (از آنندراج).
خلوت فانوس جای شمع عالم سوز نیست
این الف بر سینۀ پروانه میباید کشید.
صائب تبریزی (از آنندراج).
الف کشند ملایک ز فوت اکبر شاه.
(مصراع از آنندراج).
داغداران تو بر سینه بریدند الف.
ظهوری (از آنندراج).
- الف تازیانه، خطی که به صورت الف از ضرب تازیانه بر بدن پدید آید. (از غیاث اللغات) (بهار عجم) (آنندراج) :
حرف نخست ابجد لوح جفای تست
هر جا که بر تنی الف تازیانه هست.
میر الهی (از بهار عجم و آنندراج).
- الف تعظیم، الفی است که در وسط لفظ تعظیم در حرف ظا مندرج است. (بهار عجم) (آنندراج) :
سربلندان جهان کی به پی تقدیم اند
در نشستن همه جا چون الف تعظیم اند.
میرزااسماعیل ایما (از بهار عجم).
- الف خنجری، الفی خرد که در رسم الخط کلام اﷲ (قرآن) بجای فتحه نویسند. (بهار عجم) :
جز من که زخمیم ز قد خردسالگی
کس کشتۀ ستم به الف خنجری نشد.
تأثیر (از بهار عجم).
- الف دال میم، الف و دال و میم، اشاره به آدم (ع) است:
بیک قیام و چهار اصل و چل صباح که هست
ازین سه معنی الف دال میم بی اعراب.
خاقانی (دیوان چ سجادی ص 51).
- الف شدن، کنایه از مفلس شدن. (از هفت قلزم) (از مؤید الفضلاء) (از آنندراج).
- ، کنایه از مجرد گشتن. (از هفت قلزم) (از مؤیدالفضلا) (از آنندراج). گوشه نشین شدن. (ناظم الاطباء).
- ، الف شدن اسب، کنایه از برداشتن اسب هر دو پای خود را. (آنندراج) (مجموعۀ مترادفات ص 116). سیخ پا شدن اسب. استنان. (مجموعۀ مترادفات ص 116).
- الف قامت. رجوع به همین ترکیب شود.
- الف قد. رجوع به همین ترکیب شود.
- الف کردن، برهنه کردن. (ناظم الاطباء).
- الف کش. رجوع به همین ترکیب شود.
- الف کوفی و الف کوفیان، رجوع به هر یک از دو ترکیب شود.
- الف مثال، مانند الف. قد راست بسان الف:
وان قد الف مثال مجنون
خمیده ز بار عشق چون نون.
نظامی (الحاقی).
- الف نقش بست، صاحب مؤید الفضلاء از ’ادات’ آن را بمعنی اول چیزی که خدا آفرید و اول چیزی که از حرف تهجی وضع کرد، آورده است سپس گوید: ترکیب مذکور از این بیت نظامی است که گوید:
تختۀ اول که الف نقش بست
بر در محجوبۀ احمد نشست.
مراد از مصراع اول مصور شدن الف است و اول تخته که بچگان را برای نوشتن میدهند همین الف است و گویند نخستین حرفی که از قلم بر لوح محفوظ نقش بست الف بود، و درین بیت نظامی:
محمد کازل تا ابد هرچه هست
به آرایش نام او نقش بست.
نظامی.
مقصود همین صورت الف در اسم ’احمد’ است. و یا از تختۀ اول مراد موجودات و از الف، عقل اول است که آن را جبرئیل میگویند و آن حجاب در حضرت رسالت است که بر در محجوبۀ احمد نشست یعنی اول موجودات که عقل اول شد و بر در محجوبۀ حضرت رسالت نشست - انتهی. و رجوع به تختۀ اول شود.
- الف و دال و میم، الف دال میم، کنایه از آدم علیه السلام است. (هفت قلزم) (مؤید الفضلاء). رجوع به الف دال میم در ترکیبات پیشین شود.
- الف و نون زائده، الف و نونی که مقابل فا و عین و لام نیفتد چنانکه در رحمان و عطشان که بر وزن فعلان اند. (غیاث اللغات) (آنندراج).
- امثال:
الف هیچ ندارد، یعنی الف راست و مجرد است و هیچ ندارد:
تقصیر میانش ز خم و پیچ ندارد
حرفی است که گویند الف هیچ ندارد.
صائب (از بهار عجم).
، (اصطلاح نجوم) علامت و رمز برج ثور است، کنایه از مجرد. (مؤیدالفضلا). مرد بی زن و دوست و یار. (از ناظم الاطباء). رجوع به الف شدن در ترکیبات مذکور شود، یک از هر چیز. (ناظم الاطباء) ، کنایه از بیچیز و فقیر. رجوع به الف شدن در ترکیبات مذکور شود، برهنه و عریان. لوت. رجوع به الف کردن در ترکیبات مذکور شود، کنایه از زخمی که به صورت الف باشد. (آنندراج). شکافی که بشکل الف باشد:
گریبان چاکی عشاق از ذوق فنا باشد
الف بر سینۀ گندم ز شوق آسیا باشد.
صائب تبریزی (از آنندراج).
، کنایه ازراستی قامت معشوق و آنچه راست باشد. (مؤید الفضلاء). کنایه از قد بلند و راست:
یا ز انده و غم الفی سیمین
ایدون چنین چو نونی زرینم.
ناصرخسرو.
من خط غبار دوست دارم
نه هر الف جوالدوزی.
سعدی (هزلیات).
، کنایه از صدیق و موافق و دوستدار:
کسی کو الف نیست با آل تو
همه ساله چون لام پشتش دوتاست.
سنائی.
، مشبه ٌبه قامت معشوق. (فرهنگ نظام). قامت معشوق را در راستی، یا بلندقامتی مطلق را بدان تشبیه کنند یا کنایه از آزادی و آزادگی و راستی و صداقت و تجرد آرند:
ازهمه ابجد بر میم و الف شیفته ام
که ببالا و دهان تو الف ماند و میم.
فرخی.
تا بود قد نیکوان چو الف
تا بود زلف نیکوان چون جیم...
(تاریخ بیهقی چ ادیب ص 338).
آزاد شوی چون الف اگر چند
امروز بزیر طمع چو دالی.
ناصرخسرو.
چون الفی بود مردمی بمثل
چون الفی مردمی کنون نون شد.
ناصرخسرو.
کسی که با تو دلش چون الف نباشد راست
ز هیبت تو شود قامتش خمیده چو دال.
امیر معزی.
زلف سیهش به شکل جیمی
قدش چو الف دهن چو میمی.
نظامی.
ای چو الف عاشق بالای خویش
الف تو با وحشت سودای خویش.
نظامی.
ما که ایم اندر جهان پیچ پیچ
چون الف او خود چه دارد هیچ هیچ.
مولوی.
چون الف گر تو مجرد میشوی
اندرین ره مرد مفرد میشوی.
مولوی.
به آب زر نتواند کشید چون تو الف
بسیم حل ننویسد مثال ثغر تو سین.
سعدی.
آفتاب است آن پریرخ یا ملایک یا بشر
قامت است آن یا قیامت یاالف یا نیشکر؟!
سعدی.
بهائم به روی اندر افتاده خوار
تو همچون الف بر قدمها سوار.
سعدی (بوستان).
، کنایه از روح اعظم و مهتر آدم و جوهر فرد. (مؤید الفضلاء) ، اشاره به لفظ اﷲ است. (از مؤید الفضلاء) ، در تداول عامه، یک برش از یک قاچ خربزه و مانند آن، یا یک قاچ و تکه. هر یک از قطعات قاچ. یک پاره از خربزه و مانند آن بدرازا بریده: یک الف خربزه.
- الف الف کردن، بقطعات باریک و دراز بریدن و از یکدیگر جدا کردن.
، در تداول عامه کنایه از بچۀ خردسال و باریک است: این یک الف بچه تمام کارهای این خانه را میکند. یک الف بچه بود پدرش مرد. یک الف آدم، در تداول مردم شوشتر حرف الف کنایه از رقیمۀ اول است. (لغت محلی شوشتر خطی ذیل رقیمه)

این کلمه در تاریخ جهانگشای جوینی در موارد متعدد آمده و در نسخه بدل الغ انف نیز ذکر شده است و چنین مینماید که نام کسی یا اردویی بنام همان کس بوده است: چون از الغ ایف برفتند و به اردوی توراکیناخاتون رسیدند... (تاریخ جهانگشای جوینی چ لیدن ج 2 ص 241). چون بحضرت اردوی الغ ایف رسید... (ایضاً ص 243). از آن جملت یک کس بحضرت الغ ایف رسید. (ایضاًص 272). چون به اردوی الغ ایف رسید. (ایضاً ص 273) ، کنایه از شرمسار شدن و خجالت کشیدن. (غیاث اللغات) (آنندراج). کنایه از اظهار کوچکی و فروتنی. ورجوع به مجموعۀ مترادفات ص 134 شود:
ز سایه سرو صنوبر الف کشد بر خاک
به هر چمن که کند جلوه قدرعنایش.
صائب تبریزی (از آنندراج).
گذشته است ز تعریف قد رعنایش
الف کشد به زمین سرو پیش بالایش.
صائب تبریزی (از آنندراج).
- الف برسیب افزودن یا نهادن، کنایه از رنج رسانیدن پس از نعمت است. (از انجمن آرا) :
سیب صفاهان الف فزود در اول
تا خورم آسیب جان گزای صفاهان.
خاقانی (از انجمن آرا).
از باغ وصال آن مه مهرفریب
گفتم که بری برم پس از بار شکیب
انگشت نهادم بزنخدانش گفت
بر سیب الف منه که گردد آسیب.
(انجمن آرا).
- الف بر سینه بریدن یا کشیدن،در ولایت رسمی است که عاشقان و قلندران و ماتمیان الف بر سینه میکشند و گاهی بنیل داغ میکشند. (بهار عجم) (آنندراج). و رجوع به مجموعۀ مترادفات ص 47 شود:
تو که بر سینه الف میکشی از جلوۀ سرو
آه از آن روز که آن قامت دلجو بینی.
صائب تبریزی (از آنندراج).
خلوت فانوس جای شمع عالم سوز نیست
این الف بر سینۀ پروانه میباید کشید.
صائب تبریزی (از آنندراج).
الف کشند ملایک ز فوت اکبر شاه.
(مصراع از آنندراج).
داغداران تو بر سینه بریدند الف.
ظهوری (از آنندراج).
- الف تازیانه، خطی که به صورت الف از ضرب تازیانه بر بدن پدید آید. (از غیاث اللغات) (بهار عجم) (آنندراج) :
حرف نخست ابجد لوح جفای تست
هر جا که بر تنی الف تازیانه هست.
میر الهی (از بهار عجم و آنندراج).
- الف تعظیم، الفی است که در وسط لفظ تعظیم در حرف ظا مندرج است. (بهار عجم) (آنندراج) :
سربلندان جهان کی به پی تقدیم اند
در نشستن همه جا چون الف تعظیم اند.
میرزااسماعیل ایما (از بهار عجم).
- الف خنجری، الفی خرد که در رسم الخط کلام اﷲ (قرآن) بجای فتحه نویسند. (بهار عجم) :
جز من که زخمیم ز قد خردسالگی
کس کشتۀ ستم به الف خنجری نشد.
تأثیر (از بهار عجم).
- الف دال میم، الف و دال و میم، اشاره به آدم (ع) است:
بیک قیام و چهار اصل و چل صباح که هست
ازین سه معنی الف دال میم بی اعراب.
خاقانی (دیوان چ سجادی ص 51).
- الف شدن، کنایه از مفلس شدن. (از هفت قلزم) (از مؤید الفضلاء) (از آنندراج).
- ، کنایه از مجرد گشتن. (از هفت قلزم) (از مؤیدالفضلا) (از آنندراج). گوشه نشین شدن. (ناظم الاطباء).
- ، الف شدن اسب، کنایه از برداشتن اسب هر دو پای خود را. (آنندراج) (مجموعۀ مترادفات ص 116). سیخ پا شدن اسب. اِستِنان. (مجموعۀ مترادفات ص 116).
- الف قامت. رجوع به همین ترکیب شود.
- الف قد. رجوع به همین ترکیب شود.
- الف کردن، برهنه کردن. (ناظم الاطباء).
- الف کش. رجوع به همین ترکیب شود.
- الف کوفی و الف کوفیان، رجوع به هر یک از دو ترکیب شود.
- الف مثال، مانند الف. قد راست بسان الف:
وان قد الف مثال مجنون
خمیده ز بار عشق چون نون.
نظامی (الحاقی).
- الف نقش بست، صاحب مؤید الفضلاء از ’ادات’ آن را بمعنی اول چیزی که خدا آفرید و اول چیزی که از حرف تهجی وضع کرد، آورده است سپس گوید: ترکیب مذکور از این بیت نظامی است که گوید:
تختۀ اول که الف نقش بست
بر در محجوبۀ احمد نشست.
مراد از مصراع اول مصور شدن الف است و اول تخته که بچگان را برای نوشتن میدهند همین الف است و گویند نخستین حرفی که از قلم بر لوح محفوظ نقش بست الف بود، و درین بیت نظامی:
محمد کازل تا ابد هرچه هست
به آرایش نام او نقش بست.
نظامی.
مقصود همین صورت الف در اسم ’احمد’ است. و یا از تختۀ اول مراد موجودات و از الف، عقل اول است که آن را جبرئیل میگویند و آن حجاب در حضرت رسالت است که بر در محجوبۀ احمد نشست یعنی اول موجودات که عقل اول شد و بر در محجوبۀ حضرت رسالت نشست - انتهی. و رجوع به تختۀ اول شود.
- الف و دال و میم، الف دال میم، کنایه از آدم علیه السلام است. (هفت قلزم) (مؤید الفضلاء). رجوع به الف دال میم در ترکیبات پیشین شود.
- الف و نون زائده، الف و نونی که مقابل فا و عین و لام نیفتد چنانکه در رحمان و عطشان که بر وزن فعلان اند. (غیاث اللغات) (آنندراج).
- امثال:
الف هیچ ندارد، یعنی الف راست و مجرد است و هیچ ندارد:
تقصیر میانش ز خم و پیچ ندارد
حرفی است که گویند الف هیچ ندارد.
صائب (از بهار عجم).
، (اصطلاح نجوم) علامت و رمز برج ثور است، کنایه از مجرد. (مؤیدالفضلا). مرد بی زن و دوست و یار. (از ناظم الاطباء). رجوع به الف شدن در ترکیبات مذکور شود، یک از هر چیز. (ناظم الاطباء) ، کنایه از بیچیز و فقیر. رجوع به الف شدن در ترکیبات مذکور شود، برهنه و عریان. لوت. رجوع به الف کردن در ترکیبات مذکور شود، کنایه از زخمی که به صورت الف باشد. (آنندراج). شکافی که بشکل الف باشد:
گریبان چاکی عشاق از ذوق فنا باشد
الف بر سینۀ گندم ز شوق آسیا باشد.
صائب تبریزی (از آنندراج).
، کنایه ازراستی قامت معشوق و آنچه راست باشد. (مؤید الفضلاء). کنایه از قد بلند و راست:
یا ز انده و غم الفی سیمین
ایدون چنین چو نونی زرینم.
ناصرخسرو.
من خط غبار دوست دارم
نه هر الف جوالدوزی.
سعدی (هزلیات).
، کنایه از صدیق و موافق و دوستدار:
کسی کو الف نیست با آل تو
همه ساله چون لام پشتش دوتاست.
سنائی.
، مشبه ٌبه قامت معشوق. (فرهنگ نظام). قامت معشوق را در راستی، یا بلندقامتی مطلق را بدان تشبیه کنند یا کنایه از آزادی و آزادگی و راستی و صداقت و تجرد آرند:
ازهمه ابجد بر میم و الف شیفته ام
که ببالا و دهان تو الف ماند و میم.
فرخی.
تا بود قد نیکوان چو الف
تا بود زلف نیکوان چون جیم...
(تاریخ بیهقی چ ادیب ص 338).
آزاد شوی چون الف اگر چند
امروز بزیر طمع چو دالی.
ناصرخسرو.
چون الفی بود مردمی بمثل
چون الفی مردمی کنون نون شد.
ناصرخسرو.
کسی که با تو دلش چون الف نباشد راست
ز هیبت تو شود قامتش خمیده چو دال.
امیر معزی.
زلف سیهش به شکل جیمی
قدش چو الف دهن چو میمی.
نظامی.
ای چو الف عاشق بالای خویش
الف تو با وحشت سودای خویش.
نظامی.
ما که ایم اندر جهان پیچ پیچ
چون الف او خود چه دارد هیچ هیچ.
مولوی.
چون الف گر تو مجرد میشوی
اندرین ره مرد مفرد میشوی.
مولوی.
به آب زر نتواند کشید چون تو الف
بسیم حل ننویسد مثال ثغر تو سین.
سعدی.
آفتاب است آن پریرخ یا ملایک یا بشر
قامت است آن یا قیامت یاالف یا نیشکر؟!
سعدی.
بهائم به روی اندر افتاده خوار
تو همچون الف بر قدمها سوار.
سعدی (بوستان).
، کنایه از روح اعظم و مهتر آدم و جوهر فرد. (مؤید الفضلاء) ، اشاره به لفظ اﷲ است. (از مؤید الفضلاء) ، در تداول عامه، یک برش از یک قاچ خربزه و مانند آن، یا یک قاچ و تکه. هر یک از قطعات قاچ. یک پاره از خربزه و مانند آن بدرازا بریده: یک الف خربزه.
- الف الف کردن، بقطعات باریک و دراز بریدن و از یکدیگر جدا کردن.
، در تداول عامه کنایه از بچۀ خردسال و باریک است: این یک الف بچه تمام کارهای این خانه را میکند. یک الف بچه بود پدرش مرد. یک الف آدم، در تداول مردم شوشتر حرف الف کنایه از رقیمۀ اول است. (لغت محلی شوشتر خطی ذیل رقیمه)

لغت نامه دهخدا

النجیک

(اَ لَ)

نام قبل خان جدّ سوم چنگیزخان و بلغت مغول بمعنی رعیت پرور است و در بعض تواریخ مسطور است که جد سوم را النجیک گویند. (سنگلاخ). و رجوع به الجنک خان شود

لغت نامه دهخدا

الیک

بسوی تو

فرهنگ لغت هوشیار

لبیک

اجابت باد ترا، ایستادم به فرمانبرداری ایستاده ام در پیشگاه تو آماده ام برای پیشیاری آری اجابت بادترا ایستاده ام فرمان ترا توضیح گاهی بعد لبیک لفظ سعدیک نیز میاید و منعش چنین باشد: یاری میدهم یاری دادنی و این کلمه ایجاب است. هرگاه مخدومی خادمی را بطلب ندا کند خادم در جواب گوید: لبیک و حاجیان نیز این لفظ را در مقام عرفات مکر میگوید: بلیک حجاج بیت الحرام بمدفون یثرب علیه السلام. (سعدی. کلیات) پس گفتم: ای قاسم، گفت: لبیک. گفتم: تندرستی و هستی ک گفت: هستم. دعوت حق را لبیک اجابت گفتن، مردن، یا لبیک زدن، جواب دادن، لبیک گفتن: آمد سوی مکه از عرفات زده لبیک عمره از تعظیم. (ناصر خسرو) یا لبیک زنان. در حال لبیک گفتن: آمد بدیار یار پویان لبیک زنان وبیت گویان. (نظامی) یا لبیک گفتن، لبیک زدن جواب دادان: هیچکسی از آن حضرت لبک اجابتی نگفت و اندیشه اعانتی نکرد. یا لبیک گویان. در حال گفتن لبیک: کعبه استقبالشان فرموده هم در بادیه پس همه ره با همه لبیک گویان آمده. (خاقانی)

فرهنگ لغت هوشیار

التباک

در آمیختن کارها

فرهنگ لغت هوشیار

الکلیک

ملدار، ملگرا

فرهنگ لغت هوشیار

المپیک

مسابقات و ورزشها و بازیهایی که هر چهار سال یک بار با تشریفات خاص در یونان قدیم انجام میشد، از سال 1896 این مسابقات مجددا معمول گردید و جنبه بین المللی یافت. اکنون مسابقات المپیک هر چهر سال یک بار در پایتخت یکی از کشورهای جهان در رشته های: کشتی بکس وزنه برداری شنا دو و میدانی تیر اندازی دو چرخه سواری سوار کاری اسکی پاتیناژ فوتبال بسکتبال و قایقرانی انجام می شود

فرهنگ لغت هوشیار

اتابیک

پدر بزرگ، لالا موء دب مربی کودک (مخصوصا مربی شاهزادگان)، وزیر بزرگ، پادشاه، اتالیق یعنی پدر خوانده

فرهنگ لغت هوشیار

لبیک

((لَ بَّ))

امر تو را اطاعت می کنم (ذکری که حاجیان در مراسم حج تکرار می کنند)

فرهنگ فارسی معین

المپیک

((اُ لَ))

مسابقات و ورزش ها و بازی هایی که هر چهار سال یک بار با تشریفات خاصی در یونان قدیم انجام می شد. از سال 1896 م. این مسابقات مجدداً معمول گردید و جنبه بین المللی یافت

فرهنگ فارسی معین

لبیک

آری، بلی

فرهنگ واژه مترادف متضاد

البیس

حلزون، برق ناگهانی در کتول

فرهنگ گویش مازندرانی

لمبیک

کرم چوب، بید چوب

فرهنگ گویش مازندرانی

شلمبیک

تربچه ی صحرایی که خوراکی است، سبزی خوردنی، نوعی پرنده