معنی اجتزار - جستجوی لغت در جدول جو

نشخور زدن. (تاج المصادر). نشخوار کردن. (منتهی الارب) ، بسنده کردن. (تاج المصادر). وااستادن از چیزی. واایستادن بچیزی. بس کردن: اجتزاء بالشی ٔ، بسنده کرد به آن. (منتهی الارب)

لغت نامه دهخدا

اجتزاء

(شُ لَ/ لِ زَ)

پاداش عمل خواستن از، چریدن به دهان: اجتست الابل الکلأ، چریدند شتران گیاهها را به دهنهای خود. (منتهی الارب)

لغت نامه دهخدا

اجتزاز

(شِ / شَ رَ / رِ)

جزّ. (زوزنی). بریدن پشم. فریز کردن (موی). بیرین کردن: اجتزّ الشعر. (منتهی الارب).

لغت نامه دهخدا

اجتزاع

(شِ / شَ)

شکستن. چوب از درخت بازشکستن.

لغت نامه دهخدا

اجتزام

(شَ عَ کُ نَنْ دَ / دِ)

اجتزام نخل، اندازه کردن خرما بر درخت: اجتزم النخل. (منتهی الارب).

لغت نامه دهخدا

اجتزاف

(شَ عَ خوا / خا)

بدون کیل و وزن خریدن. چکی خریدن. بگزافه خریدن، اجتص القوم، ای تقاربت حلّتهم. (منتهی الارب) (تاج العروس)

لغت نامه دهخدا

اجتفار

(شَ کَ / شَکْکَ)

بازماندن فحل از گشنی. (منتهی الارب) ، یوت رسیدن بستور، یعنی وبا و مرگامرگی پدید آمدن میان آنان

لغت نامه دهخدا

اجتوار

(شَ / شِ پَ)

همسایگی کردن. (منتهی الارب). با یکدیگر همسایگی کردن، اجثأل ّ النبت، دراز شد و درهم پیچید یا این قدر بالید که در دست توان گرفت، خشم کردن. بخشم آمدن، آمادۀ جنگ و شر گردیدن. (منتهی الارب)

لغت نامه دهخدا

اجتهار

(شِ کَ پَ)

بسیار شمردن: اجتهر الجیش، بسیار شمرد لشکر را. (منتهی الارب) ، در سرای و جای گشتن برای غارت، بررسیدن از آنچه در اوست. (منتهی الارب)

لغت نامه دهخدا

ایتزار

(اِ تِ)

ائتزار. ازار پوشیدن و به ابدال همزه به تا و ادغام تا در تا نباید گفت و آنکه در بعض حدیث آمده از تحریفات رواه است. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) ، بازگشتن. (ناظم الاطباء) (منتهی الارب)

لغت نامه دهخدا

اجتمار

(شَ کَ / شَکْ کَ شِ کَ)

عود سوختن چنانکه در عودسوز: اجتمر بالمجمر. (منتهی الارب) ، کوشش. جدّ. جهد. سعی. کدّ: این اجتهاد بجای آوردم. (کلیله و دمنه) ، رأی صواب جستن. (زوزنی). صواب جستن. (تاج المصادر) ، استنباط مسائل شرعیه بقیاس از کلام اﷲ و حدیث و اجماع به شرائطی که در کتب اصول مسطور است چنانچه واقفیت کما حقّه از محاورات لسان عرب و علم صرف و نحو در شأن نزول آیات و علم حدیث داشته باشد. (غیاث). در تعریفات آمده: اجتهاد در لغت بذل وسعو طاقت است و در اصطلاح به کار انداختن فقیه است قوه و سعی و وسع خود را برای کسب ظنّی بحکم شرع. و اجتهاد عبارت از بذل مجهود است از پیدا کردن مقصود از راه استدلال - انتهی. مؤلف کشاف اصطلاحات الفنون آرد: اجتهاد فی اللغه استفراغ الوسع فی تحصیل امر من الامور مستلزم للکلفه والمشقّه. و لهذا یقال اجتهد فی حمل الحجر و لایقال اجتهد فی حمل الخردله. و فی اصطلاح الاصولیّین استفراغ الفقیه الوسع لتحصیل ظن ّ بحکم شرعی ّ. والمستفرغ وسعه فی ذلک التحصیل یسمی مجتهداً بکسرالهاء، والحکم الظنّی الشرعی ّ الّذی علیه دلیل یسمی مجتهداً فیه بفتح الهاء. فقولهم استفراغ الوسع، معناه بذل تمام الطّاقه بحیث یحس ّ من نفسه العجز عن المزید علیه. و هو کالجنس. فتبیّن بهذا ان ّ تفسیرالاّمدی لیس اعم ّ من هذا التفسیر کما زعمه البعض. و ذلک لان ّ الاّمدی عرّف الاجتهاد باستفراغ الوسع فی طلب الظن ّ بشی ٔ من الأحکام الشرعیّه علی وجه یحس ّ من النفس العجز عن المزید علیه. و بهذا القید الأخیر خرج اجتهاد المقصّر. و هو الّذی یقف عن الطلب مع تمکّنه من الزّیاده علی فعل من السّعی فانّه لایعدّ هذا الاجتهاد فی الاصطلاح اجتهاداً معتبراً. فزعم هذا البعض ان ّ من ترک هذا القید جعل الاجتهاد اعم ّ. و قید الفقیه احتراز عن استفراغ غیرالفقیه وسعه کاستفراغ النّحوی وسعه فی معرفه وجوه الاعراب. و استفراغ المتکلّم وسعه فی التّوحید والصفات. و استفراغ الاصولی وسعه فی کون الادلّه حججاً. قیل و الظّاهر انّه لاحاجه لهذا الاحتراز و لذا لم یذکر هذا القید الغزالی و الاّمدی و غیرهما. فانّه لایصیر فقیهاً الا بعدالاجتهاد. اللّهم الاّ ان یراد بالفقه التهیّؤ بمعرفه الاحکام. و قید الظّن احتراز من القطع. اذ لا اجتهاد فی القطعیّات. و قید شرعی احتراز عن الاحکام العقلیه و الحسیّه. و فی قید بحکم، اشاره الی انّه لیس من شرط المجتهد ان یکون محیطاً بجمیعالاحکام و مدارها بالفعل. فان ّ ذلک لیس بداخل تحت الوسع، لثبوت لاادری فی بعض الاحکام. کما نقل عن مالک انّه سئل عن اربعین مسئله فقال فی ست و ثلاثین منها: لاادری. و کذا عن ابی حنیفه قال فی ثمان مسائل لاادری. و اشاره الی تجزّی الاجتهاد لجریانه فی بعض دون بعض. و تصویره ان ّ المجتهد حصل له فی بعض المسائل ما هو مناطالاجتهادمن الادلّه دون غیرها فهل له ان یجتهد فیها او لا بل لابدّ ان یکون مجتهداً مطلقاً عنده مایحتاج الیه فی جمیع المسائل من الادلّه. فقیل له ذلک اذ لو لم یتجزّی الاجتهاد لزم علم المجتهد الاّخذ بجمیع المآخذ و یلزمه العلم بجمیع الاحکام و اللازم منتف لثبوت لاادری کما عرفت. و قیل لیس له ذلک و لایتجزّی الاجتهاد و العلم بجمیع المآخذ لایوجب العلم بجمیع الاحکام لجواز عدم العلم بالبعض لتعارض و للعجز فی الحال عن المبالغه امّا لمانع یشوّش الفکر او استدعائه زماناً. اعلم ان ّ المجتهد فی المذهب عندهم هو الّذی له ملکه الاقتدار علی استنباط الفروع من الاصول الّتی مهّدها امامه کالغزالی و نحوه من اصحاب الشّافعی و ابی یوسف و محمد من اصحاب ابی حنیفه و هو فی مذهب الامام بمنزله المجتهد المطلق فی الشرع حیث یستنبط الاحکام من اصول ذلک الامام.
فائده- للمجتهد شرطان: الاول معرفه الباری تعالی و صفاته و تصدیق النبی صلّی اﷲعلیه و آله و سلّم بمعجزاته و سائر ما یتوقّف علیه علم الایمان کل ذلک بادلّه اجمالیّه و ان لم یقدر علی التحقیق و التفصیل ما هو دأب المتبحرین فی علم الکلام. و الثانی ان یکون عالماً بمدارک الأحکام و اقسامها و طرق اثباتها و وجوه دلالاتها و تفاصیل شرائطها و مراتبها و جهات ترجیحها عند تعارضها و التّفصّی عن الاعتراضات الوارده علیها فیحتاج الی معرفه حال الرواهو طرق الجرح و التّعدیل و اقسام النّصوص المتعلقه بالاحکام و انواع العلوم الادبیه من اللغه و الصرف و النحو و غیر ذلک. هذا فی حق ّ المجتهد المطلق الذی یجتهد فی الشّرع. و امّا المجتهد فی مسأله فیکفیه علم ما یتعلّق بها و لایضرّه الجهل بما لایتعلق بها. هذا کله خلاصه ما فی العضدی و حواشیه و غیرها، مجتهد بودن: و اجتهاد تو در کارها و رأی آنچه در امکان آید علماء و اشراف مملکت را نیز معلوم گردد. (کلیله و دمنه). و اجتهاد او در علم شایع باشد. (کلیله و دمنه).
- اجتهاد مقابل نص ّ، برابر نص ّ شرعی رأی و اجتهاد آوردن و آن ناروا و باطل باشد

عود سوختن چنانکه در عودسوز: اجتمر بالمجمر. (منتهی الارب) ، کوشش. جدّ. جهد. سعی. کدّ: این اجتهاد بجای آوردم. (کلیله و دمنه) ، رأی صواب جستن. (زوزنی). صواب جستن. (تاج المصادر) ، استنباط مسائل شرعیه بقیاس از کلام اﷲ و حدیث و اجماع به شرائطی که در کتب اصول مسطور است چنانچه واقفیت کما حقّه از محاورات لسان عرب و علم صرف و نحو در شأن نزول آیات و علم حدیث داشته باشد. (غیاث). در تعریفات آمده: اجتهاد در لغت بذل وُسعو طاقت است و در اصطلاح به کار انداختن فقیه است قوه و سعی و وسع خود را برای کسب ظنّی بحکم شرع. و اجتهاد عبارت از بذل مجهود است از پیدا کردن مقصود از راه استدلال - انتهی. مؤلف کشاف اصطلاحات الفنون آرد: اجتهاد فی اللغه استفراغ الوسع فی تحصیل امر من الامور مستلزم للکلفه والمشقّه. و لهذا یقال اجتهد فی حمل الحجر و لایقال اجتهد فی حمل الخردله. و فی اصطلاح الاصولیّین استفراغ الفقیه الوسع لتحصیل ظن ّ بحکم شرعی ّ. والمستفرغ وسعه فی ذلک التحصیل یسمی مُجتهداً بکسرالهاء، والحکم الظنّی الشرعی ّ الَّذی علیه دلیل یسمی مُجتَهَداً فیه بفتح الهاء. فقولهم استفراغ الوسع، معناه بذل تمام الطّاقه بحیث یحس ّ من نفسه العجز عن المزید علیه. و هو کالجنس. فتبیّن بهذا ان ّ تفسیرالاَّمدی لیس اعم ّ من هذا التفسیر کما زعمه البعض. و ذلک لان ّ الاَّمدی عرّف الاجتهاد باستفراغ الوسع فی طلب الظن ّ بشی ٔ من الأحکام الشرعیّه علی وجه یحس ّ من النفس العجز عن المزید علیه. و بهذا القید الأخیر خرج اجتهاد المقصّر. و هو الّذی یقف عن الطلب مع تمکّنه من الزّیاده علی فعل من السّعی فانّه لایعدّ هذا الاجتهاد فی الاصطلاح اجتهاداً مُعتبراً. فزعم هذا البعض ان ّ من ترک هذا القید جعل الاجتهاد اعم ّ. و قید الفقیه احتراز عن استفراغ غیرالفقیه وسعه کاستفراغ النّحوی وسعه فی معرفه وجوه الاعراب. و استفراغ المتکلّم وسعه فی التّوحید والصفات. و استفراغ الاصولی وسعه فی کون الادلّه حُججاً. قیل و الظّاهر انّه لاحاجه لهذا الاحتراز و لذا لم یذکر هذا القید الغزالی و الاَّمدی و غیرهما. فانّه لایصیر فقیهاً الا بعدالاجتهاد. اللّهم الاّ ان یراد بالفقه التهیّؤ بمعرفه الاحکام. و قید الظّن احتراز من القطع. اذ لا اجتهاد فی القطعیّات. و قید شرعی احتراز عن الاحکام العقلیه و الحسیّه. و فی قید بحکم، اشاره الی انّه لیس من شرط المجتهد ان یکون محیطاً بجمیعالاحکام و مدارها بالفعل. فان ّ ذلک لیس بداخل تحت الوسع، لثبوت لاادری فی بعض الاحکام. کما نقل عن مالک انّه سئل عن اربعین مسئله فقال فی ست و ثلاثین منها: لاادری. و کذا عن ابی حنیفه قال فی ثمان مسائل لاادری. و اشاره الی تجزّی الاجتهاد لجریانه فی بعض دون بعض. و تصویره ان ّ المجتهد حصل له فی بعض المسائل ما هو مناطالاجتهادمن الادلّه دون غیرها فهل له ان یجتهد فیها او لا بل لابدّ ان یکون مجتهداً مطلقاً عنده مایحتاج الیه فی جمیع المسائل من الادلّه. فقیل له ذلک اذ لو لم یتجزّی الاجتهاد لزم علم المجتهد الاَّخذ بجمیع المآخذ و یلزمه العلم بجمیع الاحکام و اللازم منتف لثبوت لاادری کما عرفت. و قیل لیس له ذلک و لایتجزّی الاجتهاد و العلم بجمیع المآخذ لایوجب العلم بجمیع الاحکام لجواز عدم العلم بالبعض لتعارض و للعجز فی الحال عن المبالغه امّا لمانع یشوّش الفکر او استدعائه زماناً. اعلم ان ّ المجتهد فی المذهب عندهم هو الَّذی له ملکه الاقتدار علی استنباط الفروع من الاصول الَّتی مهّدها امامه کالغزالی و نحوه من اصحاب الشّافعی و ابی یوسف و محمد من اصحاب ابی حنیفه و هو فی مذهب الامام بمنزله المجتهد المطلق فی الشرع حیث یستنبط الاحکام من اصول ذلک الامام.
فائده- للمجتهد شرطان: الاول معرفه الباری تعالی و صفاته و تصدیق النبی صلَّی اﷲعلیه و آله و سلَّم بمعجزاته و سائر ما یتوقّف علیه علم الایمان کل ذلک بادلَّه اجمالیّه و ان لم یقدر علی التحقیق و التفصیل ما هو دأب المُتبحرین فی علم الکلام. و الثانی ان یکون عالماً بمدارک الأحکام و اقسامها و طرق اثباتها و وجوه دلالاتها و تفاصیل شرائطها و مراتبها و جهات ترجیحها عند تعارضها و التّفصّی عن الاعتراضات الوارده علیها فیحتاج الی معرفه حال الرُواهو طرق الجرح و التّعدیل و اقسام النّصوص المتعلقه بالاحکام و انواع العلوم الادبیه من اللغه و الصرف و النحو و غیر ذلک. هذا فی حق ّ المجتهد المطلق الذی یجتهد فی الشّرع. و امّا المجتهد فی مسأله فیکفیه علم ما یتعلَّق بها و لایضرّه الجهل بما لایتعلق بها. هذا کُله خلاصه ما فی العضدی و حواشیه و غیرها، مجتهد بودن: و اجتهاد تو در کارها و رأی آنچه در امکان آید علماء و اشراف مملکت را نیز معلوم گردد. (کلیله و دمنه). و اجتهاد او در علم شایع باشد. (کلیله و دمنه).
- اجتهاد مقابل نص ّ، برابر نَص ّ شرعی رأی و اجتهاد آوردن و آن ناروا و باطل باشد

لغت نامه دهخدا

ابتهار

حیلت کردن

فرهنگ لغت هوشیار

اجتراء

دلیر شدن بر کسی، دلیری دلیر شدن دلیر گردیدن برکسی، دلیری

فرهنگ لغت هوشیار

ابتزال

شکافتن، شکافته شدن

فرهنگ لغت هوشیار

ابتسار

بر آوردن نیاز، سر آغازدیدن، دگر رنگی، خواب رفتن پای

فرهنگ لغت هوشیار

ابتشار

خوشحال شدن، خوشنود شدن

فرهنگ لغت هوشیار

ابتکار

تازه یابی، نوبرخوردن، دخترکی برداشتن، پسرزاییدن: بار نخست در بامداد رفتن پگاه بر خاستن، نو آوردن امربکر و بی سابقه پدید کردن، نو آوردگی اختراع: قوه ابتکار

فرهنگ لغت هوشیار